Διά λίπανση, τοξικότητα και τροφοπενίες εις τα καλλωπιστικά φυτά κήπου, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Άπαντες γνωρίζουν το ότι προκειμένου να διεξαχθούν η κατασκευή και συντήρηση κήπων απαιτούνται πλήθη από
κηπουρικές εργασίες. Αυτές στοχεύουν, μεταξύ άλλων, στην εξασφάλιση όσο το δυνατόν καλύτερων προϋποθέσεων για την υγιεινή των φυτικών οργανισμών. Από τις πιο σημαντικές δραστηριότητες είναι οι ποικίλες λιπάνσεις οι οποίες τροφοδοτούν τα καλλωπιστικά φυτά με τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες που θα συνεισφέρουν στην εκδήλωση των λειτουργιών τους. Δηλαδή, η λίπανση έχει σαν κύριο σκοπό τη διατήρηση της γονιμότητος του εδάφους και την προσφορά στα φυτά του κήπου των αναγκαίων θρεπτικών στοιχείων. Θεωρητικώς, η ορθολογική λίπανση είναι μία εύκολη εργασία, αλλά πρακτικώς είναι υπερβολικώς δύσκολη διαδικασία η οποία άπτεται ή επηρεάζεται εκ πολλών παραμέτρων οι οποίες μπορούν να διαφοροποιούν τις ανάγκες των φυτών, όπως είναι για παράδειγμα ο τόπος όπου βρίσκεται ο κήπος, το νερό αρδεύσεως, οι κλιματολογικές συνθήκες, τα είδη των φυτών που διακοσμούν το χώρο πρασίνου, το στάδιο αναπτύξεως των φυτών ή οι προσδοκίες που έχει ο κάτοχος του κήπου από τα φυτά του. Τονίζεται με επίταση από την ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ ότι η λίπανση δεν είναι θέμα απλοϊκών τυχάρπαστων συνταγών, αλλά προϊόν συνδυασμού πείρας, πολυδιάστατων γνώσεων, παρατηρητικότητος και πρακτικής εφαρμογής ερευνητικών πληροφοριών. Μερικές φορές η διεξαγωγή της είναι τόσο δύσκολη, ώστε να καθίσταται ακόμα και αδύνατη για πολύ έμπειρους επαγγελματίες χωρίς την αρωγή των αναγκαίων εργαστηριακών αναλύσεων.
Όπως συμβαίνει συχνά στη γεωργία, οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ πρέπει να γνωρίζουν το ότι η βασική αρχή της
λιπάνσεως σε ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους είναι ότι δεν λιπαίνουμε ό, τι θέλουμε, όπως θέλουμε και όποτε θέλουμε. Τα λιπάσματα για τους κήπους μπορούν να είναι σε στερεά ή υγρή μορφή και να χορηγούνται με βάση τις οδηγίες των κατασκευαστών τους είτε από το έδαφος, είτε με ψεκασμό των φύλλων, οπότε και λαμβάνει χώρα η διαφυλλική λίπανση. Επιβάλλεται να γνωρίζουμε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται, την επίδρασή τους στη βιολογία των φυτών και τις εδαφοκλιματικές συνθήκες. Η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ έχει αναφέρει αρκετές φορές και σε άλλα από τα δημοσιευμένα άρθρα κήπου, το ότι τα χημικά στοιχεία διακρίνονται σε βασικά ή μεγαλοστοιχεία, όπως είναι για παράδειγμα το άζωτο, και σε δευτερεύοντα ή μικροστοιχεία, όπως είναι το βόριο και ο χαλκός. Όμως, άπαντα τα στοιχεία είναι αναγκαία στη θρέψη των φυτών και άλλα εξ αυτών χρειάζονται σε μεγάλες ποσότητες και άλλα σε μικρότερες. Όταν οι ποσότητες αυτές προσλαμβάνονται κυρίως από το έδαφος ή από τα φύλλα, θα πρέπει να αντλούνται με βάση τις ανάγκες που νοιώθουν ότι πρέπει να ικανοποιήσουν τα φυτά από μόνα τους. Εάν διαταραχθεί αυτή η ισορροπία, τότε εκδηλώνονται προβλήματα. Συγκεκριμένα, όταν υπάρχει ακατάλληλη υπερσυγκέντρωση των στοιχείων και των χημικών ενώσεων θα εμφανίζεται πρόβλημα με τοξικότητα. Αντιθέτως, όταν δεν υπάρχουν ή δεν μπορούν να αξιοποιηθούν επαρκείς ποσότητες θα εκδηλώνονται τροφοπενίες.
Όταν χορηγούνται χημικά ή άλλης μορφής λιπάσματα στον κήπο σε μεγάλες ποσότητες οι οποίες υπερβαίνουν τα φυσιολογικά όρια, τότε τίποτα δεν αποκλείει την πρόκληση δυσμενών φαινομένων, όπως είναι οι σοβαρές φθορές στο ριζικό σύστημα, η εμφάνιση αλατότητος στο έδαφος ή ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα θρεπτικά στοιχεία. Αξίζει να τονισθεί το ότι αυτός ο ανταγωνισμός, που καθορίζεται από νόμους της φυσικής και της χημείας, έχει σαν επίπτωση να καθίσταται από τις ρίζες περαιτέρω προβληματική η πρόσληψη ωφέλιμων ουσιών διότι το έδαφος δεσμεύει στη μάζα του μεγάλο όγκο από αυτές και τελικώς αποδίδονται στα φυτά λιγότερα θρεπτικά στοιχεία με αποτέλεσμα να παρατηρούνται τροφοπενίες. Για παράδειγμα, η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα ήθελε να ενημερώσει τις φίλες και τους φίλους της για το ότι: α΄) Το άζωτο ανταγωνίζεται το κάλιο, το βόριο, τον φώσφορο κλπ., β΄) Το κάλιο ανταγωνίζεται το μαγνήσιο, το άζωτο, τον φώσφορο, το βόριο κλπ., γ΄) Το ασβέστιο ανταγωνίζεται το κάλιο, το μαγνήσιο, τον σίδηρο κλπ., δ΄) Το μαγνήσιο ανταγωνίζεται το ασβέστιο, το κάλιο κλπ., ε΄) Ο σίδηρος ανταγωνίζεται το βόριο, τον ψευδάργυρο, το μαγγάνιο κλπ., ς΄) Το νάτριο ανταγωνίζεται το κάλιο, το ασβέστιο, το μαγνήσιο κλπ., και ζ΄) Ο φώσφορος ανταγωνίζεται το άζωτο, το σίδηρο, το κάλιο κλπ.
Επιπροσθέτως, κάποια στοιχεία έχουν την ιδιότητα να υποβοηθούν με την παρουσία τους την εύκολη πρόσληψη ορισμένων άλλων από τις ρίζες χάρις εις το φαινόμενο της συνεργίας, οπότε είναι δυνατό να συνεπικουρούν στην εκδήλωση μίας τοξικότητας. Για παράδειγμα, συνεργία μπορεί να εκδηλωθεί ανάμεσα στο: α΄) Άζωτο με το μαγνήσιο και το ασβέστιο, β΄) Κάλιο με το σίδηρο και το μαγγάνιο, και γ΄) Μαγνήσιο με τον φώσφορο. Χρήσιμο θα ήταν να τονιστεί το γεγονός ότι από την άλλη μεριά η ανεπάρκεια ή έλλειψη ενός στοιχείου σε κάποιο από τα καλλωπιστικά φυτά κήπου, δηλαδή η τροφοπενία, δεν σημαίνει υποχρεωτικώς και έλλειψη τού συγκεκριμένου στοιχείου από το έδαφος, αφού είναι πιθανόν να υπάρχει επάρκεια τον ενώσεων αυτού του στοιχείου, αλλά μπορεί κάποιοι παράγοντες, όπως είναι το προβληματικό pH, να εμποδίζουν την αξιοποίησή του από το φυτό.
Βεβαίως, τα συμπτώματα των τροφικών διαταραχών μπορούν να εμφανιστούν σε όλα τα μέρη των φυτών. Όμως, πιο
γρήγορα και με μεγαλύτερη ένταση εκδηλώνονται στη φυλλική επιφάνειά τους και στα νερά βλαστάρια. Ειδικώς στην περίπτωση κατά την οποία υπάρχει τοξικότητα λόγω υπερβολικής χορηγήσεως λιπάσματος στο έδαφος, το ριζικό σύστημα υφίσταται εκτεταμένες φθορές και δεν μπορεί να υποστηρίξει το υπέργειο τμήμα, αλλά ούτε και να επιτελέσει άλλες εργασίες. Συνέπεια αυτού του προβλήματος είναι τα φύλλα συνήθως να εμφανίζουν διάστικτους ή εκτεταμένους αποχρωματισμούς ή και νεκρώσεις, ενώ τα φυτά στον κήπο να παρουσιάζουν μία καχεκτικότητα ή ξηράνσεις βλαστών ή απώλειες φυλλώματος. Ιδιαιτέρως τα φύλλα και κυρίως τα νεαρότερα, αρχικώς μοιάζουν σαν να καψαλίστηκαν κυρίως στην περιφέρειά τους, ενώ γρήγορα ξηραίνονται και τελικώς ενδέχεται να αποβάλλονται απογυμνώνοντας την κόμη. Σε ποιο βαριές τοξικότητες τα τρυφηλά βλαστάρια μεταχρωματίζονται αποκτώντας μία μελανόχρωμη απόχρωση και αχρηστεύονται, ενώ εάν το πρόβλημα είναι τεραστίων διαστάσεων τότε ξηραίνεται ακόμα και όλο το φυτό.
Στην αντίθετη πλευρά από την τοξικότητα είναι οι διάφορες τροφοπενίες. Η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ εμπειρικώς θα επισημάνει το ότι οι σημαντικότερες τροφοπενίες οι οποίες συναντώνται σε ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους είναι αυτές του αζώτου (Ν), του καλίου (Κ), του φωσφόρου (Ρ), του μαγνησίου (Mg), του σιδήρου (Fe) και του βορίου (B). Εξ αυτών των στοιχείων τα τέσσερα πρώτα, δηλαδή Ν, Κ, Ρ και Mg, μέσα στα φυτά μετακινούνται εύκολα προς τα νεώτερα φύλλα και για αυτό οι τροφοπενίες τους ξεκινάνε πρώτα από τα κατώτερα φύλλα, δηλαδή από τα παλαιότερα ή μεγαλύτερης ηλικίας φύλλα. Αντιθέτως τα στοιχεία Fe, Β, μαγγάνιο (Mn) και ασβέστιο (Ca) μετακινούνται πιο δύσκολα προς τα πιο νέα φύλλα και οι τροφοπενίες τους εντοπίζονται πρώτα στα φύλλα της κορυφής των βλαστών, δηλαδή στα νεότερα ή μικρότερης ηλικίας φύλλα. Έτσι, με την εξακρίβωση της θέσεως των συμπτωμάτων είναι δυνατό να καθοριστεί αρχικώς μακροσκοπικώς η ομάδα των ύποπτων στοιχείων και κατόπιν με πιο ενδελεχή παρατήρηση να προσδιοριστεί το πρόβλημα. Βέβαια, αρκετές φορές αυτή η διάγνωση τέτοιων ανωμαλιών δεν είναι ούτε εύκολη, αλλά ούτε και απλή.
Επειδή οι τροφοπενίες παρουσιάζονται με αρκετά μεγαλύτερη συχνότητα στους ιδιωτικούς χώρους πρασίνου, η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα ήθελε να τελειώσει το παρόν κείμενο υπογραμμίζοντας τις πιο συνηθισμένες από αυτές, επισημαίνοντας εν τάχει τις αντίστοιχες θεραπείες τους. Έτσι, λοιπόν, ξεχωρίζουν οι παρακάτω τροφοπενίες:
α΄) ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΑ ΑΖΩΤΟΥ. Τα παλαιότερα φύλλα αρχικώς κιτρινίζουν και ακολουθούν τα υπόλοιπα. Τα φυτά του κήπου μοιάζουν καχεκτικά και οι βλαστοί τους ξυλοποιούνται πρόωρα. Θεραπεύεται με τη χορήγηση αζωτούχων λιπασμάτων, όπως είναι η νιτρική ή η θειική αμμωνία και με αζωτούχες διαφυλλικές λιπάνσεις.
β΄) ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΑ ΚΑΛΙΟΥ. Εκδηλώνεται σχετικώς πιο σπάνια σε εδάφη τα οποία μπορεί να είναι υγρά ή όξινα ή κρύα ή με κακό αερισμό ή ασβεστούχα. Εμφανίζεται αρχικώς στα παλαιότερα φύλλα τα οποία παρουσιάζουν ένα χλωρωτικό μεταχρωματισμό ο οποίος επεκτείνεται σταδιακώς προς το εσωτερικό τμήμα τους. Με τον καιρό αυτή η χλώρωση μετατρέπεται σε ξήρανση και τα φύλλα περιφερειακώς ή στην άκρη τους παρουσιάζονται νεκρωμένα. Θεραπεύεται με προσθήκη θειικού ή νιτρικού καλίου στο έδαφος και ψεκασμό με καλιούχα διαφυλλικά λιπάσματα.
γ΄) ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΑ ΦΩΣΦΟΡΟΥ. Παρουσιάζεται συνήθως τη χειμερινή περίοδο κατά την οποία οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές και τα φυτά στον κήπο δυσκολεύονται να απορροφήσουν φώσφορο. Επίσης, εμφανίζεται σε εδάφη φτωχά, όξινα, ασβεστούχα, με κακό αερισμό ή κακή αποστράγγιση. Τα κύρια συμπτώματα είναι η καχεκτική ανάπτυξη των φυτών, τα φύλλα μπορεί να αποκτούν σκούρο πράσινο χρώμα και ένας μωβ μεταχρωματισμός εμφανίζεται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και των βλαστών. Θεραπεύεται με προσθήκη στο έδαφος φωσφορικών λιπασμάτων, όπως είναι η φωσφορική αμμωνία και με διαφυλλικές λιπάνσεις φωσφόρου.
δ΄) ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΑ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ. Εντοπίζεται κυρίως σε εδάφη όξινα, υγρά, κρύα, με ανεπάρκεια αζώτου και περίσσεια καλίου ή ασβεστίου. Εμφανίζεται αρχικά στα κατώτερα φύλλα τα οποία αποκτούν διάχυτη μεσονεύρια χλώρωση που ενδέχεται να καταλήξει σε ένα διάστικτο μωβ χρωματισμό. Σε έντονη τροφοπενία μπορεί όλο το φυτό να αποχρωματιστεί και να ρίξει τα φύλλα του. Ο ανεπαρκής φωτισμός συμβάλλει στην εκδήλωση της εν λόγω τροφοπενίας. Θεραπεύεται με προσθήκη στο έδαφος λιπασμάτων με μαγνήσιο, όπως είναι το θειικό ή νιτρικό μαγνήσιο και ψεκασμό με αντίστοιχα διαφυλλικά λιπάσματα.
ε΄) ΤΡΟΦΟΠΕΝΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ. Είναι από τις συχνότερες τροφοπενίες και εκδηλώνεται πρώτα στα νεώτερα φύλλα τα οποία έχουν διάστικτη μεσονεύρια χλώρωση η οποία καταλήγει σε ένα ωχρό χρώμα. Παρουσιάζεται σε εδάφη ασβεστούχα με υψηλό pH, πολύ υγρά, με πολύ φώσφορο και άζωτο και λίγο κάλιο ή με κακό αερισμό. Η αντιμετώπισή της είναι βασανιστική για το συντηρητή του κήπου και πολυέξοδη. Θεραπεύεται αποτελεσματικά κατά κανόνα με χορήγηση πάντοτε μετά τη δύση του ηλίου στο έδαφος χηλικού σιδήρου σε μορφή EDDHA για τα εδάφη με pH από 3 έως 9 μονάδες ή HEDTA για τα εδάφη με pH από 3 έως 7,8 μονάδες ή DTPA για τα εδάφη με pH από 3 έως 7 μονάδες ή EDTA για τα εδάφη με pH από 3 έως 6,5 μονάδες. Επίσης, μπορεί να διενεργηθεί ψεκασμός με διαφυλλικά λιπάσματα σιδήρου, αλλά με αμφίβολο αποτέλεσμα.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων