Διά παράσιτα φυτών ή προβλήματα ριζών σε κηπευτικά, όπως τα σκουλήκια φυτοπαθογόνοι νηματώδεις ή Nematodes, οι κομβονηματώδεις και τα νηματωδοκτόνα, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Τα φυτά, που διακοσμούν έναν ιδιωτικό και ιδιόχρηστο κήπο, αποτελούν οργανισμούς οι οποίοι είναι εκτεθειμένοι ή
επιρρεπείς σε ασθένειες και προσβολές από φυτοπαθογόνα παράσιτα. Το πλήθος των παρασίτων είναι τεράστιο, ενώ οι επιπτώσεις στην υγεία των φυτών μπορούν να είναι από ανεπαίσθητες έως καταστροφικές. Υπάρχουν φορές κατά τις οποίες οι κηπουρικές εργασίες κατά τη συντήρηση κήπων έρχονται αντιμέτωπες με ιδιαιτέρως δυσεπίλυτα προβλήματα εξ αιτίας της παρουσίας τέτοιων φυτοπαθογόνων οργανισμών. Στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, είμαστε βέβαιοι για το ότι οι περισσότερες φίλες και φίλοι της έχουν ακούσει περί ενός τρομακτικού εχθρού των φυτικών οργανισμών, που όχι απλώς ταλανίζει την υγεία τους, αλλά τα βασανίζει με επιμονή. Ιδιαιτέρως τα κηπευτικά έχουν την ατυχία να αποτελούν από τους πρωταρχικούς στόχους του. Αυτός ο εχθρός είναι οι διαβόητοι φυτοπαθογόνοι νηματώδεις ή Nematodes.
Οι νηματώδεις ή νηματέλμινθες αποτελούν το πολύ ιδιαίτερο Φύλο Nematoda, που περιλαμβάνει αναρίθμητους ασπόνδυλους σκωληκοειδείς οργανισμούς καθ' άπασα τη έκταση του πλανήτη μας. Μετά από αμέτρητα χρόνια έχουν προσαρμοστεί στις ποικιλόμορφες εδαφοκλιματικές συνθήκες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Εδώ και πάρα πολλά έτη γίνεται εκτεταμένη επιστημονική προσπάθεια ώστε να κατανοήσει ο άνθρωπος την εκδήλωση της βιολογικής τους παρουσίας με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια. Οι νηματώδεις είναι σχετικώς απλοί οργανισμοί όσον αφορά στη δομή τους, αλλά η δράση τους έχει εξαπλωθεί σε τέτοιο υπερβολικό βαθμό, ώστε να παραμένει ακόμα δύσκολο το να τους κατηγοριοποιήσουμε άπαντες με απόλυτη ακρίβεια και σαφήνεια. Οι συγκεκριμένοι οργανισμοί κατά κανόνα επιβιώνουν με το να επιτίθενται σε άλλους οργανισμούς, οπότε είτε τους εξολοθρεύουν, είτε τους ταλαιπωρούν. Αυτή τους η ικανότητα μπορεί να είναι ταυτοχρόνως επιζήμια, αλλά και χρήσιμη για τον άνθρωπο, αναλόγως του τρόπου με τον οποίον χρησιμοποιούνται. Για παράδειγμα υπάρχουν νηματώδεις οι οποίοι είναι εντομοπαθογόνοι διότι παρασιτούν σε επιζήμια έντομα, αλλά υπάρχουν και φυτοπαθογόνοι νηματώδεις οι οποίοι προκαλούν φυτοπαθολογικά προβλήματα. Το όνομά τους προέρχεται από την ελληνική γλώσσα και οφείλεται στο χαρακτηριστικό σχήμα τους το οποίο μοιάζει με νήμα.
Ειδικώς όσον αφορά στα φυτά, ο τρόπος με τον οποίο ζουν μαζί τους παρουσιάζει έντονες διαφοροποιήσεις. Υπάρχουν αρκετοί νηματώδεις οι οποίοι έχουν την ικανότητα ασκήσεως ευεργετικής δράσεως, αλλά αντιθέτως, πάρα πολλοί άλλοι είναι ιδιαιτέρως επιβλαβείς. Οι διάφοροι φυτοπαθογόνοι νηματώδεις είναι σε θέση να προσβάλλουν όλα τα μέρη των φυτών του κήπου μας από τις ρίζες μέχρι τα άνθη. Η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα αναφερθεί στη δραστηριότητα εκείνων του Γένους Μελοϊδογυνών (Meloidogyne), διότι είναι αυτοί οι οποίοι παρασιτούν συχνά στο ριζικό σύστημα των φυτών στους ελληνικούς κήπους προκαλώντας πολύ συχνά ακόμα και μαράνσεις.
Ιδιαίτερο γνώρισμα του Γένους Meloidogyne είναι το ότι διαθέτει αρκετά είδη σκουληκιών τα οποία παρασιτούν υπόγεια
στο ριζικό σύστημα δρώντας στην περιοχή της ριζόσφαιρας των καλλωπιστικών φυτών και ιδίως των κηπευτικών. Η πιο συνηθισμένη ονομασία τους στην κηποτεχνία είναι "κομβονηματώδεις" ή "κομπονηματώδεις". Αξίζει να επισημανθεί το ότι κάθε είδος συνήθως αρέσκεται στο να παρασιτεί σε συγκεκριμένα φυτά. Εγκαθίστανται στις ρίζες δρώντας κατά τρόπο που εμποδίζει την ομαλή τροφοδοσία των φυτών σε νερό και θρεπτικά στοιχεία προκαλώντας μεγάλες δυσκολίες στην ανάπτυξη ή επιβίωσή τους. Είναι πάρα πολύ ανθεκτικοί και σκληραγωγημένοι, αφού μπορούν να ζήσουν χωρίς τροφή για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Σαν σωληνοειδείς σκώληκες που είναι, φθάνουν σε μήκος το πολύ ενάμισι χιλιοστό και οι προνύμφες τους είναι επίσης, ιδιαιτέρως ανθεκτικές σε αντίξοες εδαφοκλιματικές συνθήκες και ακραία καιρικά φαινόμενα χάρις στον τρόπο με τον οποίον κινούνται στο υπέδαφος.
Αυτό που κάνουν στα φυτά και ιδιαιτέρως στα κηπευτικά οι συγκεκριμένοι φυτοπαθογόνοι νηματώδεις, είναι το να τρυπούν τις ρίζες εισχωρώντας στο εσωτερικό τους. Εκεί τρέφονται παρασιτικά και το φυτό αντιδρά σε αυτήν την εισβολή με την ανάπτυξη κόμβων. Για αυτό ονομάζονται κομβονηματώδεις. Δυστυχώς, αυτά τα σκουλήκια εκμεταλλεύονται περαιτέρω την προαναφερθείσα αντίδραση των φυτών, διότι τα θηλυκά άτομα χρησιμοποιούν τους κόμβους προκειμένου να γεννήσουν πολλά αυγά αρκετές φορές κάθε έτος. Παραλλήλως, τα αρσενικά άτομα βρίσκουν την ευκαιρία να εξέλθουν των ριζών και να μετακινηθούν υπόγεια προκειμένου να παρασιτήσουν σε άλλα φυτά. Έτσι, μετά την εκκόλαψη των αυγών ο πληθυσμός τους αυξάνεται με πολύ γρήγορο ρυθμό.
Ο παρασιτισμός με τη δράση που εκδηλώνουν οι κομβονηματώδεις, σε συνδυασμό με το γεγονός της ταχύτατης αναπαραγωγής τους, έχουν σαν επίπτωση οι ρίζες των προσβεβλημένων κηπευτικών του ιδιωτικού και ιδιόχρηστου κήπου να αποκτούν όλο και περισσότερους κόμβους. Μάλιστα, αυτά τα εξογκώματα αυξάνονται αρκετά σε μέγεθος διότι τα φυτά προσπαθούν να καταπολεμήσουν την εισβολή, αλλά τελικώς εξασθενούν ή καταρρέουν οριστικώς.
Οι κομβονηματώδεις ευδοκιμούν ιδιαιτέρως όταν επεκταθούν στα κατάλληλα φυτά, υπό συνθηκών υψηλής υγρασίας και θερμοκρασίας περιβάλλοντος, αλλά και όταν το έδαφος είναι αρκετά ελαφρύ και ζεστό. Όταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος και κατά συνέπεια η θερμοκρασία του εδάφους υπερβούν κάποια όρια, είτε αυτά είναι τα ανώτατα, είτε τα κατώτατα, τότε οι νηματώδεις μπορούν να κατέλθουν στο έδαφος ακόμα και περισσότερο του ενός μέτρου (1 m), έτσι ώστε να περιμένουν μέχρι να διαισθανθούν ότι οι εδαφοκλιματικές συνθήκες ευνοούν ξανά την άνοδό τους. Αυτή η τρομακτική ικανότητα να κινούνται σε μεγάλα βάθη δημιουργεί πάρα πολύ μεγάλες δυσκολίες στην καταπολέμησή τους.
Τα συμπτώματα που παρουσιάζει κάποιο φυτό στο υπέργειο τμήμα του όταν προσβληθεί από κομβονηματώδεις είναι χλώρωση, καχεξία και προϊούσα μάρανση σαν να υποφέρει από λειψυδρία. Εάν αφαιρέσουμε μαζί με τη ρίζα του ένα κηπευτικό το οποίο υποψιαζόμαστε ότι έχει προσβληθεί από κομβονηματώδεις, τότε στην περίπτωση κατά την οποία είναι θύμα τους θα παρατηρήσουμε οι ρίζες του να είναι γεμάτες εξογκώματα σαν στραγάλια ή ρεβίθια ή ακόμα μεγαλύτερα.
Δυστυχώς, η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα ήθελε να ενημερώσει τις φίλες και τους φίλους της για το ότι η αντιμετώπιση του
προβλήματος στους ιδιωτικούς και ιδιόκτητους κήπους είναι πρακτικώς εξαιρετικά δύσκολη ή αδύνατη. Προληπτικώς πρέπει να μεριμνούμε ώστε να εκτελούμε αγρανάπαυση και αμειψισπορά, να μην προξενούμε αναμολύνσεις, ενώ καλό θα ήταν περιστασιακώς να αφήνουμε το βαθιά οργωμένο έδαφος εκτεθειμένο επί μακρόν στον καλοκαιρινό ήλιο όπου καλλιεργούμε κηπευτικά. Βεβαίως, στις περιπτώσεις των προσβολών από κομβονηματώδεις είναι θεωρητικώς δυνατή η εφαρμογή πανίσχυρων φυτοφαρμάκων τα οποία στοχεύουν στους διάφορους νηματώδεις και δύνανται να έχουν ακόμα και εντομοκτόνο δράση. Αυτά είναι τα λεγόμενα "νηματωδοκτόνα" με πτητική ή μη πτητική δράση στην περιοχή των πασχόντων φυτών. Όμως, η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ προτείνει το να αποφεύγονται τέτοιους είδους φυτοφάρμακα σε ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους, διότι μπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνα για την υγεία των χρηστών των χώρων πρασίνου, αλλά και για το περιβάλλον όπου μπορεί να εμφανίζουν μεγάλη χρονική διάρκεια δράσεως χωρίς, όμως, κατά τη γνώμη μας να προσφέρουν με απόλυτη βεβαιότητα μακροχρόνια απαλλαγή από τους νηματώδεις οι οποίοι βρίσκονται σε μεγάλο βάθος εδάφους. Τέλος, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι κάποια εξ αυτών είναι δυνατό να χορηγηθούν αποκλειστικώς και μόνο υπό εξαιρετικώς ειδικών συνθηκών ασφαλείας, αδείας ή προστασίας και μόνο με την παρουσία εξειδικευμένου προσωπικού.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων