Διά εσπεριδοειδή καρποφόρα δέντρα και το κλάδεμα λεμονιάς ή το πώς αντιμετωπίζονται οι λαίμαργοι βλαστοί, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Στους ελληνικούς ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους, κυρίως της νοτίου Ελλάδος, υπάρχει ένα από τα εσπεριδοειδή
καρποφόρα δέντρα το οποίο εμφανίζεται με καταφανώς μεγαλύτερη συχνότητα. Είναι, βεβαίως, η λεμονιά η οποία έχει καταλάβει μία ξεχωριστή θέση στις προτιμήσεις των ιδιοκτητών χώρων πρασίνου. Η λεμονιά είναι πραγματικά ένα πανέμορφο, αλλά και ιδιότροπο εσπεριδοειδές καρποφόρο δέντρο, που κοσμεί υπερήφανα τους κήπους ιδιαιτέρως των παραμεσόγειων περιοχών. Οι καρποί του στολίζουν την κόμη του και συνιστούν εξαιρετική πηγή τροφής, ενώ τα εύοσμα άνθη της κατακλύζουν με τη διαπεραστική μυρωδιά τους τον περιβάλλοντα τόπο δημιουργώντας ένα θαυμάσιο αίσθημα ευεξίας. Βέβαια, όπως συμβαίνει με όλα τα φυτά του κήπου, έτσι και το συγκεκριμένο δένδρο χρειάζεται περιποίηση ώστε να παραμείνει για χρόνια ακμαίο. Εξ άλλου το λεμονόδεντρο είναι μακρόβιο εσπεριδοειδές, αλλά με κατά κανόνα αρκετά έντονη ανάπτυξη τόσο καθ' ύψος, όσο και κατά πλάτος. Επειδή βρίσκεται σε πάρα πολλούς κήπους είναι λογικό να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι οι οποίοι διακατέχονται από ποικίλες απορίες σχετικώς με κηπουρικές εργασίες οι οποίες αφορούν στη συντήρηση λεμονιάς και ειδικότερα στο κλάδεμα λεμονιάς. Για αυτό στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ έχουμε δεχθεί πάρα πολλά ερωτήματα σχετικώς με το κλάδεμα του συγκεκριμένου δένδρου το οποίο, δυστυχώς, πολύ συχνά το βλέπουμε ακόμα και κατακρεουργημένο από περίεργες και άκαιρες επεμβάσεις κλαδέματος.
Νομίζουμε ότι θα ήταν κατ' αρχάς χρήσιμο να ενημερώσουμε τις φίλες και τους φίλους της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ για το ότι η
όμορφη λεμονιά υπόκειται σε κάποιους ιδιαίτερους κανόνες κλαδέματος οι οποίοι είτε δεν εφαρμόζονται στην ίδια έκταση σε άλλα εσπεριδοειδή καρποφόρα δέντρα, είτε η εφαρμογή των κανόνων δεν γίνεται με την ίδια αυστηρότητα. Ειδικώς εάν ζούμε σε περιοχές όπου επικρατεί δριμύ χειμωνιάτικο ψύχος ή χαρακτηρίζονται αυτές εκ της συχνής εκδηλώσεως συγκεκριμένων φυτοπαθολογικών καταστάσεων εις βάρος της λεμονιάς, χρειάζεται να έχουμε την πεποίθηση ότι το κλάδεμα λεμονιάς δεν ενδείκνυται να διενεργείται με τον ίδιο τρόπο όπως συμβαίνει συνήθως με τα υπόλοιπα εσπεριδοειδή. Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείπουμε στην τύχη της τη λεμονιά ή να ενεργούμε αυθαιρέτως. Αντιθέτως, πρέπει να επεμβαίνουμε προσεκτικώς προκειμένου να διατηρούμε το σκελετό, την κόμη της φυλλικής επιφανείας, αλλά και τους λαχταριστούς κίτρινους καρπούς της σε ικανοποιητικά ποιοτικά ή ποσοτικά επίπεδα και αισθητικά πρότυπα.
Είναι ευνόητο το ότι σε μία οργανωμένη και εκτεταμένη παραγωγική καλλιέργεια όπου τα λεμονόδενδρα τελούν υπό
αυστηρά επιτήρηση και ο αρμόδιος καλλιεργητής διαθέτει την απαιτούμενη πείρα όσον αφορά στη φροντίδα των φυτών του, το κλάδεμα παραγωγής των υγιών δένδρων μπορεί να γίνεται στο διάστημα το οποίο μεσολαβεί μεταξύ της συλλογής των καρπών και της νέας ανθήσεως ή ακόμα λίγο αργότερα. Συνήθως το συγκεκριμένο διάστημα ταυτίζεται με τη χρονική περίοδο η οποία έπεται αμέσως μετά το τέλος του χειμώνος. Αλλά όπως ήδη προαναφέραμε, η λεμονιά είναι ένα ιδιότροπο εσπεριδοειδές καρποφόρο δέντρο, οπότε στους ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους μας η καλλιεργητική φροντίδα του φυτού προσαρμόζεται στις συγκεκριμένες συνθήκες τις οποίες προσδιορίζει η συντήρηση αυτών των χώρων πρασίνου από άποψη αισθητικής, ασφαλείας και χρηστικότητος. Η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ συστήνει οι υγιείς καλλωπιστικές λεμονιές να κλαδεύονται καλύτερα κατά κανόνα αργά την άνοιξη ή ακόμα καλύτερα κατά το θέρος περί τα μέσα Ιουνίου ή το δεύτερο μισό του Αυγούστου εφ' όσον δεν επικρατούν ακόμα υπερβολικώς υψηλές θερμοκρασίες. Τούτο συμβαίνει κατ' εξαίρεση για τις λεμονιές μας διότι πάρα πολλοί αγνοούν ότι είναι ένα εσπεριδοειδές το οποίο σε γενικές γραμμές προσβάλλεται πάρα πολύ εύκολα ιδιαιτέρως από τις πολύ σοβαρές μυκητολογικές ασθένειες της κορυφοξήρας και ίσκας. Ειδικώς η πολύ συχνή κορυφοξήρα οφείλεται σε ένα φυτοπαθογόνο μύκητα ο οποίος ενδεχομένως να εξελιχθεί σε πολύ καταστροφικό εχθρό για το φυτό στις περιοχές της νοτίου Ελλάδος με ήπιους χειμώνες. Η χειμωνιάτικη περίοδος αποτελεί χρονικό διάστημα κατά το οποίο ιδιαιτέρως ο εν λόγω μύκητας μπορεί να γίνει πολύ δραστήριος, ενώ ταυτοχρόνως την ίδια χρονική περίοδο τα λεμονόδενδρα χαρακτηρίζονται από αυξημένη ευπάθεια σε φυτοπαθογόνες προσβολές και από περιορισμένη αναβλαστική δυναμικότητα. Αντιθέτως, προς το τέλος της ανοίξεως η λεμονιά διαθέτει τέτοια δυναμικότητα, ενώ η θερινή θερμοκρασία αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα της επιθετικής ή μεταναστευτικής δράσεως της κορυφοξήρας. Δυστυχώς, στη νότια Ελλάδα, όπως για παράδειγμα συμβαίνει σε περιοχές της Κορινθίας ή της λοιπής Πελοποννήσου, τέτοιες ασθένειες δεν είναι σπάνιες. Αυτή όλη η κατάσταση επιβάλλει ακόμα περισσότερο την ανάγκη να γίνεται το κλάδεμα λεμονιάς με προσοχή, αλλά και να συνοδεύεται κατά το δυνατόν από τη φροντίδα των πληγών με επουλωτικές πάστες, καθώς και από την εφαρμογή εγκεκριμένων μυκητοκτόνων σκευασμάτων ή τη διεξαγωγή απολυμάνσεων συνήθως με κατάλληλα χαλκούχα προϊόντα.
Όπως πράττουμε και για τα υπόλοιπα εσπεριδοειδή καρποφόρα δέντρα, έτσι κατά το κλάδεμα λεμονιάς χρειάζεται να
απομακρύνονται οι βλαστοί ή τα κλωνάρια του φυτού τα οποία αναπτύσσονται προς το εσωτερικό τμήμα του δένδρου και όπου το φύλλωμα είναι πολύ πυκνό, ώστε να κυκλοφορεί καλύτερα ο ατμοσφαιρικός αέρας ή το φως. Επίσης, ιδιαιτέρως στις περιοχές όπου συχνά επικρατεί υψηλή ατμοσφαιρική σχετική υγρασία, αλλά και όταν το έδαφος χαρακτηρίζεται από σχετικώς περιορισμένη αποστραγγιστική ικανότητα, προτείνεται να κλαδεύονται τα κλωνάρια τα οποία κλίνουν υπερβολικώς πλησίον του εδάφους ώστε να μην προσεγγίζουν το χώμα παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητα σε φυτοπαθογόνους οργανισμούς να μεταβαίνουν ευκόλως προς τα διάφορα, μα ευπρόσβλητα σημεία του δέντρου. Ομοίως, καλό θα ήταν να απομακρύνονται οι διάφοροι δυναμικοί βλαστοί στο κάτω τμήμα του κορμού της λεμονιάς όπου βρίσκεται το υποκείμενο του εμβολιασμού ή οι βλαστοί εκείνοι οι οποίοι
αναπτύσσονται στη βάση του δέντρου εάν αυτό προέκυψε από σπορόφυτο. Όπως συμβαίνει συνήθως στα εσπεριδοειδή, έτσι και η λεμονιά εμφανίζει λαίμαργα κλωνάρια, δηλαδή δυναμικούς βλαστούς οι οποίοι αναπτύσσονται ακανόνιστα ως προς τον υπόλοιπο σκελετό του δέντρου, ενώ η γρήγορη ταχύτητα αναπτύξεως και η ευρωστία τους συχνά είναι εκπληκτικές. Τις περισσότερες φορές αυτοί οι βλαστοί έχουν κάπως κατακόρυφο διεύθυνση και φαίνονται να διαθέτουν πρασινωπή, τρυφηλή επιφάνεια. Οι λαίμαργοι χρήζουν ιδιαιτέρας προσοχής στο κλάδεμα λεμονιάς και κατά κανόνα καλό θα ήταν να απομακρύνονται από τη βάση τους, ιδίως όταν προέρχονται από το υποκείμενο τμήμα του κεντρικού κορμού της λεμονιάς. Όμως, η απομάκρυνση των λαίμαργων λεμονιάς είναι κάτι το οποίο απαιτεί εμπειρία και περίσκεψη, επειδή είναι δυνατόν να αγνοηθούν επιλεκτικώς κάποιοι εξ αυτών όταν κριθεί ότι η παρουσία τους είναι αναγκαία προκειμένου αφ' ενός στο μέλλον να συμπληρώσουν την ισορροπία της κόμης ή του βασικού σκελετού του δέντρου και αφ' ετέρου για να συνεισφέρουν στην καρποφορία, μιας και μπορούν να μετατραπούν σε καρποφόρους βλαστούς. Προτείνουμε ο σκελετός να σχηματίζει περίπου έναν ανεστραμμένο κώνο διότι αυτή η μορφή είναι προς όφελος της καλαισθησίας και υγιεινής του δέντρου. Επιπροσθέτως, εκτός των άλλων, αφαιρούνται και τα κλαδιά τα οποία εμπλέκονται ή τρίβονται επικίνδυνα αναμεταξύ τους, καθώς και αυτά που είναι ξηρά, σπασμένα ή άρρωστα και προσβεβλημένα εκ παρασίτων τα οποία δεν καταπολεμούνται.
Ένας σοβαρός λόγος ο οποίος δικαιολογεί το κλάδεμα λεμονιάς είναι η κατά πλάτος ή η καθ’ ύψος συγκράτηση και
προστασία του δέντρου από τους ανέμους. Εξ άλλου, για την ελληνική κηποτεχνία η λεμονιά θεωρείται γίγαντας των καλλωπιστικών εσπεριδοειδών, οπότε προτείνουμε να λαμβάνεται σχετική μέριμνα ευρυχωρίας κατά την αρχιτεκτονική κήπων ή την κηποποιία, διαμόρφωση και κατασκευή κήπων. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες δημιουργούνται προβλήματα χώρου σε έναν κήπο όπου δεν έχει προβλεφθεί σωστά η παράμετρος των διαστάσεων αυτού του σχετικώς ταχυαυξούς φυτού. Ως γνωστόν, οι ποικιλίες της λεμονιάς έχουν την τάση να αποκτούν μεγάλο μέγεθος εάν αφεθούν ανεξέλεγκτες. Ειδικότερα, το μεγάλο ύψος του φυτού στον κήπο μας εκτός από αισθητικά προβλήματα ή κωλύματα κατά τις μετακινήσεις, προκαλεί δυσχέρειες κατά την συγκομιδή των καρπών, αλλά και έντονη σκίαση στο εσωτερικό του, γεγονός που αυξάνει τις πιθανότητες αναπτύξεως φυτοπαθολογικών προβλημάτων. Για
αυτό το λόγο συνήθως επιβάλλεται να αποκόπτονται οι πολύ υψηλοί κλάδοι, αλλά και οι πολύ εύρωστοι κατακόρυφοι βλαστοί στα υψηλότερα τμήματα του δέντρου οι οποίοι ξεφεύγουν προς τον ουρανό. Όμως, επιβάλλεται να διευκρινίσουμε ότι η όλη διαδικασία του κλαδέματος της υγιούς καλλωπιστικής λεμονιάς του κήπου είναι μία πράξη ατέρμονος. Ποτέ δεν πρέπει να γίνεται με μεγάλη ένταση κάθε φορά ώστε να κλαδεύονται πολλά τμήματα του φυτού διότι κάτι τέτοιο θα σοκάρει και θα εξαναγκάζει τη λεμονιά να αντιδράει παράγοντας υπερβολικά πολλούς και άχρηστους λαίμαργους βλαστούς. Αντιθέτως, απαιτείται χρόνος και υπομονή με σκοπό το δένδρο να αποκτήσει μία συγκεκριμένη εμφάνιση η οποία ταυτοχρόνως θα ικανοποιεί τις προσδοκίες μας και θα το βοηθάει στην επιβίωσή του. Επιπροσθέτως, οι φίλες και οι φίλες μας δεν πρέπει να παραξενεύονται ή να δυσφορούν όταν τους συμβουλεύουμε να κλαδεύουν το καλοκαίρι ακόμα και εάν κινδυνεύουν να χαθούν καρποί. Όσο περνάει ο καιρός το κλάδεμα της λεμονιάς θα μετατραπεί ουσιαστικώς σε μία απλή ενέργεια καθαρίσματος του φυτού και διατηρήσεως της κόμης του εντός συγκεκριμένων αισθητικών πλαισίων, οπότε στο τέλος οι οποιεσδήποτε αρχικές απώλειες των καρπών ή των ανθέων θα είναι έως και ανεπαίσθητες.
Ο έμπειρος και ευσυνείδητος κλαδευτής πρώτα πάντοτε παρατηρεί τη λεμονιά και επισημαίνει τις αδυναμίες ή τα προβλήματά της. Κλαδεύει με φειδώ και φρόνηση. Όταν αντιμετωπίζει διλήμματα ή διχογνωμίες δεν πρέπει να προβαίνει σε περαιτέρω κλάδεμα λεμονιάς μέχρι να ξεκαθαρίσει τη στρατηγική του. Ενδιαφέρεται πρωτίστως για την υγεία, την ευημερία και μακροζωία του δένδρου διαθέτοντας υπομονή και επιμονή. Οι παρορμητικές πράξεις και οι ενέργειες οι οποίες λαμβάνουν χώρα με απώτερο σκοπό να ικανοποιούν την άγνοια ή την παρόρμηση τρίτων δεν επιτρέπονται. Με το ορθολογικό κλάδεμα στο τέλος το αποτέλεσμα όχι απλώς θα δικαιώσει τις ενέργειες οι οποίες προηγήθηκαν, αλλά θα κάνει τόσο τον ίδιο, όσο και τους χρήστες του κήπου να νοιώθουν υπερήφανοι για το γλυπτό της Φύσεως που δημιουργήθηκε για να διακοσμεί τον κήπο ή να προσφέρει αφειδώς τα άνθη και τους καρπούς του.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων