Διά να κατανοηθεί ο παγετός και διά τα εγκαύματα ή προβλήματα φυτών, όπως του γκαζόν και των καρπών, που προκαλούν οι διάφορες μορφές παγετού, δηλαδή ο ολικός παγετός ή φερτός παγετός, ο παγετός ακτινοβολίας και ο παγετός εξατμίσεως, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Όλες οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ αντιλαμβάνονται εύκολα το ότι ο υπαίθριος ιδιωτικός και ιδιόχρηστος κήπος
είναι διαρκώς εκτεθειμένος στις επιδράσεις του περιβάλλοντος και κατά συνέπεια άπαντα τα φυτά τα οποία τον απαρτίζουν είναι εξαναγκασμένα να υφίστανται ποικιλόμορφες καταπονήσεις καθ' όλη τη διάρκεια του βίου τους. Ο κατάλογος αυτών των επιδράσεων μπορεί να είναι εντυπωσιακός ή μακρύς, αλλά κάποιες εξ αυτών διακρίνονται περισσότερο από τις υπόλοιπες εξ αιτίας των πολύ σοβαρών επιπτώσεων που μπορούν να προκαλέσουν. Με βάση αυτή τη συλλογιστική προσέγγιση η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θεωρεί ότι ο παγετός αποτελεί ένα φαινόμενο το οποίο χρήζει ιδιαιτέρας προσοχής και πρέπει να μνημονευθεί στα δημοσιοποιημένα άρθρα της. Η εκδήλωσή του μπορεί να επηρεάσει όλους του κήπους μίας περιοχής η οποία πλήττεται από παγετό και όλα τα φυτά θα βιώσουν την παρουσία του κατά τρόπο ο οποίος ενδεχομένως να προκαλέσει επιπτώσεις οι οποίες μπορεί να είναι από ασήμαντες έως καταστροφικές. Με βάση τις παρελθούσες πληροφορίες, υποδείξεις και συμβουλές του αρμοδίου Υπουργείου και των Πρακτικών Γεωργικών Σχολείων του ή των αρμοδίων Διευθύνσεων των Νομαρχιών θα προσπαθήσουμε να αναφερθούμε επιγραμματικώς στις συνιστώσες του προβλήματος.
Έτσι, λοιπόν, όσον αφορά αποκλειστικώς στην κηποτεχνική γεωργία και την καλλιέργεια των φυτών κήπου ο παγετός
διακρίνεται υπό τριών βασικών μορφών, που θα αναφέρουμε παρακάτω. Είναι ένα φυσικό φαινόμενο μετεωρολογίας το οποίο κατά κανόνα υλοποιείται στην ατμόσφαιρα του ευρύτερου μακροπεριβάλλοντος χώρου της γεωγραφικής περιοχής όπου έχει δημιουργηθεί ένας κήπος ή αναλόγως των εδαφοκλιματικών συνθηκών και της υγιεινής του ιδιωτικού και ιδιόχρηστου κήπου μπορεί να έχει αυστηρώς τοπικό χαρακτήρα. Το βασικό και πολύ χαρακτηριστικό σύμπτωμα το οποίο πιστοποιεί κατά γενικό τρόπο την εκδήλωση παγετού μπορεί να είναι: α΄) Η πτώση της περιβαλλοντικής θερμοκρασίας υπό του μηδενός βαθμού της κλίμακος Κελσίου με επίπτωση να επέρχεται ψύξη, αφού οι ατμοσφαιρικοί υδρατμοί μέχρι σε σχετικώς μικρά ύψη εκ της εδαφικής επιφανείας υφίστανται συμπύκνωση και μετατρέπονται σε κρυστάλλους πάγου, ή β΄) Η απότομη ανάλογη πτώση της θερμοκρασίας τοπικού χαρακτήρος της επιφανείας των φυτικών ιστών κυρίως των φύλλων της κόμης των καλλωπιστικών φυτών. Αυτό το σύμπτωμα είναι ένα γεγονός το οποίο αναλόγως της διάρκειας και της εντάσεώς του δύναται να προκαλέσει σοβαρές ζημίες στους εκτεθειμένους φυτικούς ιστούς και να καταλήξει σε σοβαρή υποβάθμιση της ποιότητος ή ποσότητος των καρπών στα καρποφόρα φυτά, όπως είναι για παράδειγμα τα εσπεριδοειδή τα οποία καλλιεργούμε στον κήπο.
Όπως προαναφέρθηκε, ο παγετός δεν έχει μία συγκεκριμένη μορφή, αλλά διαφοροποιείται σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες για τις ανάγκες της κηποτεχνικής γεωργίας. Συνήθως, οι περισσότεροι άνθρωποι, ιδίως των αστικών ή περιαστικών περιοχών, όταν αναφέρονται στον παγετό και τα προβλήματα φυτών κήπου, όπως είναι τα εγκαύματα φύλλων, έχουν ταυτίσει το φαινόμενο με το υπερβολικό κρύο και το χιόνι. Αλλά, δυστυχώς, αυτό δεν είναι ακριβές και η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα ήθελε να ενημερώσει τις φίλες και τους φίλους της περί του θέματος, οπότε σε αυτό το σημείο αξίζει να διευκρινίσουμε ότι παγετός δεν υφίσταται όταν μία περιοχή έχει καταληφθεί από χιόνι, ενώ η χιονόπτωση ή η συνακόλουθος πτώση της θερμοκρασίας δεν θεωρούνται συμπτώματα παγετού για την κηποτεχνική γεωργία. Συγκεκριμένα, ο παγετός ο οποίος μπορεί να πλήξει τα φυτά κήπου υπό της ιδιότητος του μετεωρολογικού φαινομένου διακρίνεται σε τρεις βασικές μορφές ή κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία είναι ο καλούμενος "ολικός παγετός" ή "καθολικός παγετός" ή "φερτός παγετός". Η άλλη μορφή είναι ο παγετός με το όνομα "παγετός ακτινοβολίας". Τέλος, η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει τον ιδιόμορφο παγετό ο οποίος επονομάζεται "παγετός εξατμίσεως".
Ο ολικός παγετός ή καθολικός παγετός ή φερτός παγετός είναι η πιο χαρακτηριστική και αναγνωρίσιμη μορφή παγετού. Η θερμοκρασία του περιβάλλοντος πλησίον της γήινης επιφανείας κατέρχεται και παραμένει υπό του μηδενός βαθμού της κλίμακος Κελσίου. Αυτό καθίσταται αμέσως αντιληπτό από τις αισθήσεις του ανθρώπου ο οποίος αντιλαμβάνεται το φαινόμενο με την ανάπτυξη του αισθήματος ψύχους που νοιώθει. Η χρονική του διάρκεια μπορεί να είναι περιορισμένη ή αντιθέτως μπορεί να διαρκέσει επί μακρόν για πάρα πολλές ώρες. Ομοίως, η γεωγραφική έκταση που πλήττει μπορεί να είναι περιορισμένη ή εκτεταμένη. Δεν συνοδεύεται από έντονη βροχόπτωση, ούτε είναι απαραίτητο να συνοδεύεται από ανέμους, αλλά οι υπάρχουσες αέριες μάζες οι οποίες εγγίζουν το έδαφος είναι πολύ ψυχρές. Κατά κανόνα είναι ο πιο επικίνδυνος παγετός, αφού μπορεί να καταστρέψει τα φυτά ακόμα και μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Ο ολικός παγετός είναι ο πραγματικός εφιάλτης κατά τη συντήρηση κήπων.
Από την άλλη μεριά ο παγετός ακτινοβολίας είναι ο πιο ύπουλος στην εκδήλωσή του και εμφανίζεται εξ αιτίας της φυσικής μεταβολής, δηλαδή της πτώσεως θερμοκρασίας στην επιφάνεια του εδάφους και της παρεπόμενης ψύξεως των αερίων στρωμάτων που βρίσκονται πλησίον του εδάφους. Αυτή η ψύξη των αερίων μαζών τις οδηγεί εξ αιτίας του ειδικού βάρους τους να βρίσκονται πολύ κοντά στην επιφάνεια της γης, ενώ οι θερμότερες μάζες κατευθύνονται πιο μακριά από την επιφάνεια του εδάφους. Ο παγετός ακτινοβολίας οφείλεται στις ροές ακτινοβολίας μεταξύ γήινης επιφανείας και ατμόσφαιρας, αλλά δεν θα αναφερθούμε περαιτέρω σε αυτό διότι δεν αποτελεί εξειδικευμένο αντικείμενο των επιδιώξεων του παρόντος κειμένου. Πρέπει να τονιστεί, όμως, ότι εμφανίζεται με μεγάλη ένταση και συχνότητα σε περιοχές με επίπεδα αναπεπταμένα πεδία, δηλαδή επίπεδους ανοικτούς χώρους όπως είναι οι κοιλάδες. Επιπροσθέτως, το φαινόμενο εκδηλώνεται όταν συνήθως προηγείται κακοκαιρία και ο ουρανός γίνεται ξάστερος ή όταν επικρατεί άπνοια κατά τις νυκτερινές και πρώτες πρωινές ώρες. Θα επισημάνουμε ότι ο παγετός ακτινοβολίας διακρίνεται σε δύο κύριες υποκατηγορίες. Η πρώτη υποκατηγορία περιλαμβάνει τον παγετό ακτινοβολίας ο οποίος εκδηλώνεται όταν η ατμόσφαιρα είναι ξηρή και καλείται "μαύρος παγετός ακτινοβολίας" ή "μέλας παγετός ακτινοβολίας". Η δευτέρα υποκατηγορία περιλαμβάνει τον παγετό ακτινοβολίας ο οποίος εκδηλώνεται όταν η ατμόσφαιρα είναι υγρή και ονομάζεται "λευκός παγετός ακτινοβολίας". Εκ των δύο αυτών υποκατηγοριών ο λευκός παγετός θεωρείται περισσότερο επικίνδυνος για τα φυτά εξ αιτίας της επιδράσεως της υγρασίας.
Η τρίτη ιδιόμορφη περίπτωση κατηγοριοποιήσεως του παγετού είναι ο παγετός εξατμίσεως οποίος μπορεί να εκδηλωθεί κατόπιν χιονοπτώσεως ή βροχοπτώσεως με την έλευση ψυχρής αέριας μάζας η οποία μετακινείται υπό την επίδραση του ανέμου. Κατά αυτήν την περίπτωση το νερό που έχει συγκεντρωθεί κυρίως στη φυλλική επιφάνεια των φυτών εξατμίζεται ταχύτατα με την πνοή του ανέμου και τα φυτά ψύχονται απότομα. Όπως είναι ευνόητο, ο συγκεκριμένος παγετός έχει περισσότερο τοπικά χαρακτηριστικά. Η εμφάνισή του επηρεάζεται από πολλούς τοπικούς παράγοντες, όπως είναι για παράδειγμα τα ποσοστά διαβροχής των επιφανειών των φυτών, η ένταση και φορά των ανέμων, η τοπική θερμοκρασία, η τοπική ηλιακή ακτινοβολία ή η σχετική ατμοσφαιρική υγρασία.
Ένας παγετός, ανεξαρτήτως της κατηγορίας του, μπορεί να χαρακτηριστεί επιπλέον λαμβάνοντας υπ' όψιν τις ζημίες που προκαλεί συναρτήσει των μεταβολών της θερμοκρασίας που τον συνοδεύουν. Έτσι, μπορεί να χαρακτηρίζεται με τα ονόματα "ελαφρύς παγετός" ή "ασθενής παγετός", "μέτριος παγετός" και "βαρύς παγετός" ή "ισχυρός παγετός". Επίσης, αναλόγως της εποχής του έτους που εκδηλώνεται κάποιος παγετός μπορεί να διακρίνεται με τα ονόματα "φθινοπωρινός παγετός" ή "όψιμος παγετός", "χειμερινός παγετός" και "ανοιξιάτικος παγετός" ή "πρώιμος παγετός". Όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί αποδεικνύουν το ότι ο παγετός αποτελεί ένα φαινόμενο με ικανότητα να παρουσιάζεται σε πάρα πολλά και διαφορετικά μέρη, παρ' όλο που κάποια εξ αυτών ενδεχομένως να προσφέρουν τις προϋποθέσεις για περισσότερες πιθανότητες εμφανίσεως του προβλήματος. Οπότε, αναλόγως της περιοχής όπου έχει δημιουργηθεί ο κήπος, αλλά και των φυτών που τον διακοσμούν δε θα πρέπει να εφησυχάζει εύκολα ένας ιδιοκτήτης χώρου πρασίνου, ειδικώς εάν η περιοχή του έχει βεβαρυμμένο ιστορικό παγετών
Η επίδραση ενός παγετού στα φυτά προκαλεί συνήθως πρόσκαιρες ή μη αναστρέψιμες και μόνιμες βλάβες. Η κατηγορία
του φαινομένου, η εποχή κατά την οποία εκδηλώνεται, η διάρκειά του, αλλά και η έντασή του διαφοροποιούν τα πλήγματα που υφίστανται τα φυτά κήπου, όπως το γκαζόν ή τα ξινά δέντρα. Αυτές οι ζημίες είναι υπεύθυνες για τη διατάραξη των αρμονικών λειτουργιών των φυτικών οργανισμών. Σχετίζονται με διάφορα προβλήματα φυτών, όπως είναι οι επιπτώσεις των μηχανικών καταπονήσεων, των κυτταρικών φθορών και των τροφοδοτικών ανισορροπιών. Οι φυτικοί ιστοί μπορούν να παγώσουν ή ακόμα και να νεκρωθούν, αφού στην ουσία οι χυμοί και το νερό που κυκλοφορούν μέσα στα φυτά παγώνουν ή διαστέλλονται προκαλώντας εκτεταμένες κυτταρικές βλάβες. Τα στομάτια των φύλλων αγωνίζονται να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των φυτών για εξασφάλιση των υδάτινων ισορροπιών και πολλές φορές δεν ανταποκρίνονται όπως πρέπει αφού όλο το προσβεβλημένο φυτό δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στον παγετό. Τόσο τα άνθη, όσο και οι καρποί είναι ιδιαιτέρως ευπαθή τμήματα. Κατά συνέπεια, οι ζημίες εκ παγετού μπορεί να είναι: α΄) Ελαφρές όταν μαραίνονται λίγα φύλλα και κάποια τρυφερά βλαστάρια, β΄) Μέτριες όταν μαραίνονται πολλά φύλλα ιδίως στο άνω τμήμα, κλαδιά ή νέοι βλαστοί, αλλά παραμένουν ανέπαφοι οι κεντρικοί βραχίονες, γ΄) Βαρείες όταν υπάρχει απώλεια σχεδόν ολόκληρου του τμήματος της φυλλικής επιφανείας, μάρανση πάρα πολλών κλαδιών και των πιο πολλών κεντρικών βραχιόνων, αλλά ο κεντρικός κορμός, άνωθεν του εμβολίου εάν υπάρχει, παραμένει σχεδόν άθικτος, και δ΄) Υπερβολικώς Βαρείες όταν υπάρχει απώλεια όλης της φυλλικής επιφανείας, μάρανση σχεδόν όλων κλαδιών και βραχιόνων και ο κεντρικός κορμός, άνωθεν του εμβολίου εάν υπάρχει, παραμένει σχεδόν άθικτος.
Μεγάλες ζημίες μπορεί να υποστεί το γκαζόν σε ένα παγετό διότι έχει λεπτή και πλούσια σε νερό φυλλική επιφάνεια. Το
μεγαλύτερο πρόβλημα εμφανίζεται όταν επικρατεί ολικός παγετός, οπότε το γρασίδι υποφέρει υπερβολικώς. Η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θεωρεί ότι τα γρασίδια με ψυχρόφιλα είδη ή είδη τα οποία διατηρούνται πράσινα και χλωρά καθ' όλη τη διάρκεια του έτους έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποστούν φθορές ή καταστροφές. Όταν πληγεί από παγετό ο χλοοτάπητας συνήθως εμφανίζει στην επιφάνειά του μία λευκίζουσα πάχνη σαν να έχει πασπαλιστεί με παγωμένη δροσιά. Τα φύλλα του μπορεί να είναι ακόμα και άκαμπτα, ενώ ο χρωματισμός του ίσως να ξεγελάσει το μάτι διότι η παρουσία του λευκού και διαφανούς πέπλου θα ενισχύει την αίσθηση μίας πράσινης αποχρώσεως. Σε αυτή τη φάση η χλόη θα αγωνίζεται να επιβιώσει και δεν θα πρέπει κάποιος να κινείται στην έκτασή της, ούτε να απομακρύνει αυτήν την πάχνη. Μόλις παρέλθει ο παγετός θα χρειαστούν ολίγες ημέρες, το πολύ μία εβδομάδα, προκειμένου να αντιληφθούμε το εάν έχει προκληθεί σημαντική ζημία. Πρέπει για ένα δεκαπενθήμερο να αποφύγουμε το κούρεμα, αλλά μόλις απομακρυνθεί η πάχνη χρειάζεται να ψεκάσουμε με ένα εγκεκριμένο μυκητοκτόνο για να αποφύγουμε ενδεχόμενα προβλήματα με μύκητες γκαζόν όπως είναι για παράδειγμα το πύθιο. Δεν θα ήταν άσχημη επιλογή περίπου μία εβδομάδα μετά τον ψεκασμό να χορηγήσουμε διεγέρτες ή μυκόρριζες. Θα ήταν χρήσιμο να αναφέρουμε ότι εάν ο παγετός δεν είναι ολικός, τότε θα μπορεί να γίνει προσεκτική χρήση του αυτομάτου ποτίσματος ώστε να λειτουργήσει υπό της μορφής του συστήματος καταιονισμού. Όταν διαπιστωθεί το μέγεθος της φθοράς που κατάφερε ο παγετός ο οποίος πέρασε, εάν πράγματι ζημίωσε το γρασίδι, τότε μπορούμε να αναπροσαρμόσουμε τη λίπανση και την άρδευση. Σε αυτήν την περίπτωση δεν χρειάζεται έντονος αζωτούχος τροφοδοσία, αλλά καλιούχος λίπανση με ιχνοστοιχεία.
Το χρονικό διάστημα που απαιτείται προκειμένου να εκδηλωθούν τα συμπτώματα που πιστοποιούν την προσβολή από παγετό δεν είναι συγκεκριμένο και εξαρτάται από το είδος της ζημίας. Οι πρώτες ενδείξεις θα πρέπει να αναζητηθούν λίγες ημέρες (το πολύ μία εβδομάδα) μετά τη λήξη του παγετού και αφορούν στα προβλήματα κυρίως ελαφρών ή μέτριων ζημιών. Μετά από τουλάχιστον δύο έως τέσσαρες εβδομάδες θα αρχίζουν να πιστοποιούνται πιο σημαντικές προσβολές σε τμήματα των φυτών του κήπου που είναι μεγαλύτερης ηλικίας. Τέλος, οι βαρείες και υπερβολικώς βαρείες ζημίες θα εμφανιστούν πλήρως τουλάχιστον τρεις έως τέσσαρες μήνες αργότερα. Για αυτό το λόγο εάν δεν υπάρχει η σχετική εμπειρία στην κατασκευή και συντήρηση κήπων ενδείκνυται η αποφυγή άκαιρων κλαδεμάτων κυρίως σε παγετόπληκτα δέντρα διότι είναι δύσκολο αμέσως να προσδιοριστεί αντικειμενικά και πλήρως η έκταση των ζημιών, οπότε λάθος κοπές μπορεί να αφαιρέσουν υγιή τμήματα ή να παραλείψουν τα προσβεβλημένα.
Το ερώτημα που εγείρεται είναι πώς ακριβώς πρέπει να ενεργήσει κάποιος του οποίου ο κήπος έχει πληγεί από παγετό. Η αλήθεια είναι ότι πρακτικά είναι αδύνατο να απαντηθεί με ακρίβεια αυτό το ερώτημα διότι κάθε επέμβαση πρέπει να γίνει με βάση τις ανάγκες ή ιδιαιτερότητες εκάστου κήπου. Όμως, μπορούν να δοθούν κάποιες κατευθυντήριες οδηγίες, αλλά εξυπακούεται ότι η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ συμβουλεύει την αναζήτηση βοηθείας από εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό το οποίο θα προσφέρει τις ακριβείς συμβουλές.
Η πρώτη ενέργεια που θα πρέπει να λάβει χώρα μετά την έλευση ενός παγετού είναι η προστασία των φυτών και ειδικά των οπωροφόρων από μυκητολογικές, φυτοφθορικές προσβολές. Ακολουθώντας τις οδηγίες χρήσεως των χημικών σκευασμάτων και την κείμενη νομοθεσία ενδείκνυται ο ψεκασμός με χαλκούχα σκευάσματα.
Κατόπιν αναλόγως του παγετού πρέπει να γίνει ρύθμιση του αρδευτικού συστήματος ώστε να προσαρμοστεί στις νέες ανάγκες των φυτών τα οποία μπορεί να έχουν χάσει τη φυλλική τους επιφάνεια. Δεν πρέπει να γίνεται υπερβολική άρδευση ή να δημιουργείται τεχνητά υπερβολική υγρασία στο χώμα διότι αυτό θα προξενήσει περαιτέρω ζημίες.
Επιπροσθέτως, η διαταραχή των υπέργειων τμημάτων επιβάλλει έλεγχο των λιπασμάτων. Εάν οι ζημίες δείχνουν ελαφρές τότε το πρόγραμμα λιπάνσεως δε χρειάζεται να διαταραχθεί πολύ, αλλά να ληφθεί μέριμνα ώστε να περιοριστεί ανάλογα η αζωτούχος τροφοδοσία προκειμένου να αποφευχθούν οι υπερβολικές αναπτύξεις λαίμαργων βλαστών. Αντιθέτως, εάν ο παγετός είναι ισχυρός και οι ζημίες σοβαρές πρέπει να αλλάξει όλο το πρόγραμμα λιπάνσεως με τον περιορισμό ή εκμηδενισμό του για όσο διάστημα χρειαστεί προκειμένου να ανακάμψουν τα φυτά. Θα ήταν προτιμότερο να δοθεί έμφαση εν γένει στα ιχνοστοιχεία και το μαγνήσιο.
Εάν ο παγετός έχει προξενήσει ρήγματα ή σκασίματα στα φυτά καλό είναι να απολυμανθούν με κάποιο μυκητοκτόνο και να επαλειφθούν με ειδική πάστα επουλώσεως. Βέβαια, στην περίπτωση που τα σκασίματα έχουν δημιουργήσει ξεραμένες νεκρές λωρίδες φλοιού τότε αφαιρούνται προσεκτικά και δεν επικολλούνται στα φυτά. Αντιθέτως, εάν εντοπιστεί αμέσως κάποιος ζωντανός φλοιός καλό είναι να γίνεται προσπάθεια να επανατοποθετείται και να στερεώνεται με ειδικό επουλωτικό υλικό και όχι με οποιοδήποτε υλικό, όπως υφάσματα ή σχοινιά προκειμένου να αποφευχθεί η υπερσυγκέντρωση παθογόνων μικροοργανισμών ή η κομμίωση.
Όσον αφορά στο κλάδεμα ήδη έχουν αναφερθεί κάποια πράγματα. Εάν οι ζημίες είναι ελαφρές τότε επιτρέπεται ένα ελαφρύ κλάδεμα για την απομάκρυνση των προβληματικών τμημάτων. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις η συμβουλή ενός έμπειρου επαγγελματία θα είναι προς όφελος της συντήρησης κήπου. Όταν οι ζημίες δεν είναι ελαφρές πρέπει να ακολουθηθεί ένα μακρόχρονο σχέδιο τακτικής κλαδέματος ώστε να ξαναποκτήσουν τα φυτά εύρωστα στελέχη και όχι πολλά λαίμαργα τμήματα. Σε γενικές γραμμές όταν ο καιρός είναι κατάλληλος αφαιρούνται σταδιακά τα ξερά και ασθενή τμήματα. Προσοχή μεγάλη δίδεται στην απομάκρυνση άχρηστων τμημάτων που βρίσκονται αμέσως μετά τον τελευταίο αναπτυγμένο εύρωστο βλαστό. Μην λυπάστε να αποκόψετε στελέχη τα οποία αναπτύσσονται ακατάστατα από διάφορα τμήματα των φυτών διότι θα είναι πρακτικά άχρηστα. Αντιθέτως, κάνετε μία επιλογή των πιο γερών ώστε με την έλευση του χρόνου να διαμορφώσετε ένα γερό σκελετό για το φυτό ειδικά εάν αυτό είναι μεγάλης ηλικίας. Εννοείται ότι όλες οι κοπές θα συνοδεύονται από την ανάλογη φροντίδα των φυτών για την προστασία τους από προσβολές (δηλαδή χρήση ειδικής πάστας, μυκητοκτόνα, εντομοκτόνα κλπ). Επίσης, θα ήταν προς όφελος των δέντρων εάν υπήρχε η δυνατότητα να ασβεστωθεί ο κορμός τους.
Άρα, λοιπόν, ο παγετός αποτελεί ένα φαινόμενο το οποίο μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα. Σε έναν ιδιωτικό κήπο δεν μπορούμε να καταφύγουμε στη χρήση ανεμομεικτών, θερμαντικών σωμάτων ή πολύπλοκων αρδευτικών τακτικών προκειμένου να προστατευθεί. Όμως, ο παγετός είναι ένα φυσικό φαινόμενο και πρέπει να εξοικειωθούμε μαζί του. Εάν γίνουν κάποιες ενέργειες σωστά ενδεχομένως αυτό το φυσικό φαινόμενο να αποτελέσει απροσδόκητο σύμμαχό μας.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων