Διά καλλιέργεια γκαζόν στη σκιά, εγκατάσταση γκαζόν και ιδιαιτερότητες που έχει ο χλοοτάπητας σκιάς, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Η εγκατάσταση γκαζόν ή η καλλιέργεια γκαζόν σε έναν ελληνικό, ιδιωτικό και ιδιόχρηστο κήπο αποτελούν κηποτεχνικές
εργασίες οι οποίες μπορεί να χαρακτηρίζονται από πολλές σημαντικές ιδιαιτερότητες όσον αφορά στην εκπόνησή τους. Όλες οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ γνωρίζουν ότι ο χλοοτάπητας ο οποίος διακοσμεί τον κήπο προκειμένου να είναι υγιής και αξιοζήλευτος χρειάζεται να πληροί κάποιες προϋποθέσεις κατά την εγκατάσταση και συντήρησή του. Για παράδειγμα θα αναφέρουμε ότι πρέπει το έδαφος το οποίο θα τον υποδεχτεί να έχει καλή αποστράγγιση, δέουσα δομική διάρθρωση, κατάλληλη αγωγιμότητα και πλούτο θρεπτικών στοιχείων ή πρέπει το αυτόματο πότισμα να είναι σωστά σχεδιασμένο ώστε να εξασφαλίζει διαρκώς σωστή διαβροχή ακόμα και για τα θερμόφιλα είδη, αφού χρειάζεται να επισημανθεί ότι δεν είναι απολύτως σωστή η αόριστη αντίληψη η οποία υποδεικνύει ότι οι ιδιωτικοί καλλωπιστικοί χλοοτάπητες θερμόφιλων ειδών απαλλάσσουν τους ιδιοκτήτες τους εκ της καταναλώσεως νερού για την άρδευση. Μία από τις πιο σημαντικές παραμέτρους η οποία πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται υπ' όψιν όταν ασχολούμαστε με γκαζόν είναι, βεβαίως, η σκιά στην οποία θα εκτίθεται ο χλοοτάπητας.
Η παγκόσμιος βιομηχανία χλοοτάπητος και οι υπηρεσίες, που σχετίζονται κατά τρόπο άμεσο ή έμμεσο προς το γκαζόν,
επιδιώκουν να εμφανίζονται διαρκώς ποικιλίες ή να βελτιώνονται οι ήδη υπάρχουσες με σκοπό να επιτυγχάνεται η ανάπτυξη των μηχανισμών εκείνων οι οποίοι θα εξασφαλίζουν την ικανότητα να ανταπεξέρχονται τα φυτά έναντι ποικίλων καταπονήσεων, ενώ ταυτοχρόνως να διακρίνονται από την επιθυμητή υφή και εμφάνιση. Άλλες φορές αυτές οι προσπάθειες είναι επιτυχείς και κάποιες άλλες όχι τόσο. Επιπροσθέτως, η συμπεριφορά των χλοοταπήτων συχνά επηρεάζεται καταλυτικώς εκ των εδαφοκλιματικών συνθηκών των περιοχών όπου αναπτύσσονται. Εκ της εμπειρίας της η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ συνεχώς τονίζει ότι το γκαζόν των ελληνικών ιδιωτικών και ιδιόχρηστων κήπων διαθέτει τέσσαρες μεγάλους εχθρούς. Συγκεκριμένα, ο πρώτος εξ αυτών είναι οι ξηροθερμικές συνθήκες ιδίως των θερινών περιόδων, ο δεύτερος είναι οι συχνές προβληματικές εδαφοκλιματικές ή αρδευτικές συνθήκες, ενώ ο τρίτος είναι η πλημμελής γνώση. Ο τέταρτος, που σχετίζεται με τους προηγούμενους, αλλά τείνει να λάβει κολοσσιαίες διαστάσεις, είναι η προβληματική σκίαση με τη συνακόλουθη ανώμαλη απ' ευθείας έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, που επιδεινώνονται αρκετές φορές από την άναρχη και πυκνή δόμηση ειδικώς των αστικών κέντρων.
Στην πράξη, τα διάφορα γκαζόν τα οποία κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά είτε είναι μείγματα ποικιλιών και ειδών, είτε
αποτελούνται από μία μόνον ποικιλία χλοοτάπητα. Ειδικώς για την Ελλάδα, λοιπόν, στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ υποστηρίζουμε ότι οι σπόροι και τα μετέπειτα φυτά ενός γκαζόν που ευδοκιμούν καλύτερα διαθέτοντας περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν μακροπροθέσμως όταν εκτίθενται σε επαναλαμβανόμενες και ανώμαλες ξηροθερμικές συνθήκες είναι εκείνα τα οποία έχουν την τάση να απαιτούν εξ αρχής περισσότερο φως και να ανέχονται υψηλότερα ύψη κοπής τους με τη χλοοκοπτική μηχανή. Αυτά τα γκαζόν προτείνουμε να δέχονται καθ' άπασα την έκτασή τους κατά τη διάρκεια της ημέρας απ' ευθείας την ηλιακή ακτινοβολία και αυτό να μην γίνεται απότομα. Αντιθέτως, η έκθεσή τους στον ήλιο χρειάζεται να λαμβάνει χώρα φυσικώς και με ομαλώς προοδευτικό τρόπο έτσι ώστε να μπορούν να προσαρμόζουν τις καθημερινές βιολογικές τους λειτουργίες στις απαιτήσεις που επιβάλλει η καταπόνηση που προξενούν η ζέστη και η εν γένει επίδραση των ηλιακών ακτινών. Η ακτινοβολία και η κυκλοφορία των αερίων ρευμάτων λειτουργούν ευεργετικώς κατά την εκδήλωση των αρμονικών λειτουργιών των φυτών του γρασιδιού, συμμετέχουν στην ανταλλαγή ποσών ενέργειας μεταξύ γκαζόν και περιβάλλοντος, ενώ η ένταση της ακτινοβολίας μπορεί να μετρηθεί με ειδικά όργανα, όπως είναι τα λουξόμετρα. Υποστηρίζουμε ότι όταν το γκαζόν του κήπου δέχεται τον ήλιο στη χειρότερη περίπτωση για λιγότερο από δύο ώρες, τότε ενδέχεται να δημιουργηθούν σοβαρά ή μόνιμα προβλήματα αφού επηρεάζεται δυσμενώς η φωτοσυνθετική λειτουργία και τα φυτά δεν αναπτύσσονται με την απαραίτητη ευρωστία υπεργείως ή υπογείως. H ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ εκτιμά, λόγω των εμπειριών της, ότι ακόμα και τα θεωρούμενα ή ονομαζόμενα "γκαζόν σκιάς", που ενδεχομένως θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με επιφύλαξη σε ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους της νησιωτικής Ελλάδος ή νοτίως της Θεσσαλίας, υπάγονται σε αυτές τις προϋποθέσεις, δηλαδή χρειάζονται οπωσδήποτε κάποιες ελάχιστες ώρες ομαλούς και απ' ευθείας εκθέσεως στις ηλιακές ακτίνες. Αξίζει, όμως, να αναφερθεί ότι αρκετές βιομηχανίες του κλάδου, κυρίως στις ΗΠΑ, διαρκώς προσπαθούν να δημιουργήσουν ποικιλίες και είδη με όσο το δυνατόν καλύτερη συμπεριφορά στη σκίαση, όπως στην περίπτωση Turffalo Shadow Turf.
Στην αρχιτεκτονική κήπων η έννοια του προσανατολισμού κατά την κηποποιία παίζει σπουδαίο ρόλο και για αυτό ο
ευσυνείδητος εργολάβος κηποτέχνης προτού ξεκινήσει οποιοδήποτε σχεδιασμό πρέπει υποχρεωτικώς να παρατηρήσει επί τόπου το χώρο τον οποίο θα διαμορφώσει, αλλά και να ενημερώσει τους ιδιοκτήτες για τη μελλοντική ανάπτυξη των φυτών ή τη σκίαση των κτηρίων ή τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της χλόης με τις συνακόλουθες δεσμεύσεις. Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο να παρατηρούνται αναγκαστικές υποβαθμίσεις σε χλοοτάπητες επειδή τα φυτά που αρχικώς χρησιμοποιήθηκαν σαν φράκτες κάποια στιγμή στο μέλλον αναπτύχθηκαν σε τέτοιο φυσιολογικό μέγεθος ώστε δημιούργησαν υπερβολική σκίαση. Αντίστοιχα προβλήματα εμφανίζονται και εξ αιτίας της φυσιολογικής αναπτύξεως των δένδρων, ειδικώς εάν είναι κωνοφόρα ή όταν εκδηλώνεται αλληλοπάθεια, όπως την περιέγραψε η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ στο σχετικό της άρθρο. Επίσης, πρέπει να κατασταθεί συνείδηση ειδικώς στους ιδιοκτήτες χώρων πρασίνου ότι όλες οι αποφάσεις σχετικώς με τον κήπο τους πρέπει να λαμβάνονται με βάση τις πραγματικές ανάγκες και συνθήκες του δικού τους χώρου και όχι με βάση εικόνες ή πληροφορίες που σχετίζονται με άλλους κήπους, ούτε με βάση την παρόρμηση, γιατί κάθε ιδιωτικός και ιδιόχρηστος κήπος, ιδίως εάν είναι σχηματοποιημένος, αποτελεί ένα ιδιαίτερο μικροπεριβάλλον.
Η σκίαση η οποία ταλαιπωρεί το γκαζόν διαθέτει μία ένταση η οποία επηρεάζεται από την αιτία που την προκαλεί και την
εποχή του έτους, ενώ επιδρά στην ανάπτυξη όλων των φυτών. Για τις ανάγκες του παρόντος άρθρου ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα περιοριστούμε μόνο στο γκαζόν. Εξυπακούεται ότι η σκιά γκαζόν που εμφανίζεται πρόσκαιρα λόγω μετεωρολογικών φαινομένων δεν αποτελεί αντικείμενο σημαντικού προβληματισμού. Αντιθέτως, η αρχιτεκτονική, κατασκευή και συντήρηση κήπων ενδιαφέρεται πρωτίστως για τη σκίαση η οποία εκδηλώνεται επί μακρόν ή μονίμως εξ αιτίας των σταθερών όγκων των κτηρίων ή της φυλλικής επιφανείας των φυτών που καλλωπίζουν τον κήπο. Όπως είναι ευνόητο, η σκιά μπορεί να καλύπτει όλη την επιφάνεια του χλοοτάπητα ή κάποια σκιερά μέρη να παρατηρούνται μονίμως ή περιοδικώς σε συγκεκριμένα τμήματα. Δυστυχώς, ιδιαιτέρως στους κήπους των αστικών κέντρων όπου η σκιά γκαζόν οφείλεται στην ύπαρξη κάποιου σταθερού και μονίμου εμποδίου παρατηρείται συνήθως ανεπαρκής ή προβληματική κυκλοφορία αερίων μαζών τόσο ανάμεσα στα φυτά τα οποία απαρτίζουν τη χλόη, όσο και άνωθεν αυτής.
Με βάση τα όσα έχουν προγραφεί είναι εύλογο συμπέρασμα ότι το φαινόμενο της σκιάς το οποίο μας απασχολεί
εκδηλώνεται όταν κάποια αιτία, όπως είναι η κόμη των δέντρων, εμποδίζει την ηλιακή ακτινοβολία να καταλήξει απρόσκοπτα στο γκαζόν. Ο χλοοτάπητας αναλόγως του είδους και της ποικιλίας των φυτών του έχει μεγάλη ή απόλυτη ανάγκη αυτήν την ακτινοβολία προκειμένου να σχηματίσει τα ενεργειακά του αποθέματα με τη φωτοσύνθεση στη φυλλική του επιφάνεια, αλλά και για τη διεκπεραίωση άλλων λειτουργιών ακόμα και με μακροχρόνια προοπτική ολοκληρώσεώς τους. Σε γενικές γραμμές χάρις εις το φως μπορεί να αναπτυχθεί, να διατηρήσει ομαλό το βλαστικό του κύκλο, να διαμορφώσει και να επεκτείνει το ριζικό του σύστημα και να σχηματίσει ή να μετασχηματίσει απαραίτητες ουσίες για την αρμονική βιολογική λειτουργία του. Οποιαδήποτε παρέκκλιση από τις αναγκαίες ποσότητες φωτός που πρέπει να δέχεται προξενεί μία φυσιολογική αντίδραση με αλυσιδωτές βιολογικές επιδράσεις, όπως είναι ο φωτοτροπισμός, η οποία διαμορφώνεται αναλόγως προς τον τρόπο και κυρίως, το χρόνο στον οποίο εκτίθεται σε αυτό το φως ή στο σκότος της σκιάσεως κατά τη διάρκεια του ημερονυχτίου, δηλαδή τον φωτοπεριοδισμό.
Δυστυχώς, τα σκιερά μέρη ενός χλοοτάπητα κατά κανόνα είναι καταδικασμένα να αντιμετωπίζουν προβλήματα τα οποία
προϊόντος του χρόνου γίνονται ολοένα και πιο έντονα. Εάν υπάρχει η δυνατότης λήψεως κάποιων επικουρικών μέτρων για τη βελτίωση, τον περιορισμό ή την παρεμπόδιση εκδηλώσεως του φαινομένου, τότε δεν πρέπει να δαπανάται χρόνος ώστε να υλοποιηθούν αμέσως. Σε αντίθετη περίπτωση, οι επιπτώσεις θα είναι σημαντικές και θα έχουν επισωρευτική επίδραση εις βάρος της υγείας ή της αισθητικής του γκαζόν. Για το πλήθος και τη μορφή τέτοιων ενοχλήσεων αναλόγως της σκιάσεως η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα πρότεινε στις φίλες και τους φίλους της να αναζητήσουν περαιτέρω χρήσιμες πληροφορίες σε εγκεκριμένα και αξιόπιστα βιβλία, όπως για παράδειγμα το βιβλίο "La coltura degli ortaggi”, Ciro Ciufolini, 1971, REDA. Σε αυτό το σημείο η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα ήθελε να επισημάνει επιγραμματικώς κάποια από τα σημαντικότερα συμπτώματα τα οποία εκδηλώνονται ως αποδείξεως των επιπτώσεων της σκιάς γκαζόν. Αυτά μπορεί να έινια μεμονωμένα ή να παρουσιάζονται σε συνδυασμό αναμεταξύ τους. Έτσι, λοιπόν, το
γρασίδι μπορεί: α΄) Να χάσει ή να περιορίσει τη στιλπνότητά του, β΄) Να εμφανίσει χλωρώσεις εξ αιτίας μειώσεως της χλωροφύλλης, γ΄) Να αποκτήσει πολύ λεπτά στελέχη, δηλαδή φύλλα, με προβληματικό εμπλουτισμό και ανάπτυξη της κόμης του, δ΄) Να αποκτήσει πολύ υδαρή φύλλα, ε΄) Να αποκτήσει δύσμορφα ή λεπτά φύλλα που προσπαθούν να ανέλθουν γρήγορα, ς΄) Να διαμορφώσει προβληματικό, αδύναμό και επιφανειακό ριζικό σύστημα με αντίστοιχη προβληματική ριζόσφαιρα, ζ΄) Να αραιώσει υπερβολικώς, η΄) Να δυσκολευτεί να ανακάμψει μετά από χρήση, όπως είναι το περπάτημα ή το ποδόσφαιρο των παιδιών, Να αυξηθεί η συγκέντρωση νεκρών στελεχών που μοιάζουν με άχυρα, θ΄) Να εμφανίσει έντονες πρασινίλες, δηλαδή επικίνδυνα και υπερβολικά βρύα σε ακαταλλήλως υγρό έδαφος, ι΄) Να αδυνατεί να καταπνίξει τα ζιζάνια εν γένει όπου μεγαλώνουν γρήγορα, όπως είναι ενοχλητικά μανιτάρια και μερικά εξ αυτών να δημιουργήσουν προϋποθέσεις επιταχύνσεως υδροφοβίας εδάφους, ια΄) Να αδυνατεί να αξιοποιήσει αποτελεσματικά το νερό και τις θρεπτικές ουσίες στο έδαφος, ιβ΄) Να αναπτύξει ευαισθησία σε φυτοπαθολογικά προβλήματα ή να προσβάλλεται συχνά φυτοπαθογόνα παράσιτα, όπως οι παθογόνοι μύκητες.
Προκειμένου να αποφευχθούν ή να περιοριστούν ποικιλόμορφα δυσμενή φαινόμενα στο γκαζόν εξ αιτίας της σκιάς χρειάζεται να γίνουν κάποιες ενέργειες πριν ή μετά την εγκατάστασή του. Ο ακριβής προσδιορισμός τους γίνεται κατά εκτίμηση με βάση τις ανάγκες εκάστου κήπου, αλλά σαν κατευθυντήριες γραμμές η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ προτείνει προς τις φίλες και τους φίλους της: α΄) Η αρχιτεκτονική μελέτη κήπου να δημιουργεί ανοικτούς χώρους στον κήπο ώστε ο χλοοτάπητας να έχει χώρο και αέρα να αναπτύσσεται διαρκώς, β΄) Οι ιδιοκτήτες του χώρου πρασίνου να βλέπουν το πρακτικό, μόνιμο και διαρκές όφελος από την κατασκευή κήπου ώστε να μην ενεργούν παρορμητικώς, γ΄) Να αποφεύγεται η εγκατάσταση δέντρων, φυτών ή υψηλών σταθερών όγκων εντός του γκαζόν ώστε να ελαχιστοποιούνται οι ανεπιθύμητες σκιάσεις και οι ανταγωνισμοί των ριζών στο βάθος όπου το γκαζόν αναπτύσσει τις ρίζες του και τη ριζόσφαιρα, αλλά και διότι έτσι αποφεύγονται μελλοντικά ενδεχόμενα φυτοπαθολογικά προβλήματα σε φυτά εκτός του γκαζόν εξ αιτίας της υγρασίας διαβροχής του, όπως είναι για παράδειγμα μύκητες φυτόφθορας, δ΄) Μόνο εάν υπάρχει η δυνατότητα και το επιτρέπει ο συντηρητής του κήπου, μπορούν να αφαιρούνται οι κατώτεροι κλάδοι υψηλών δέντρων ώστε να ελευθερώνεται ο περιβάλλων χώρος, ε΄) Εάν κάποιος θέλει δέντρα οπωσδήποτε κοντά ή μέσα στο γκαζόν να ληφθεί μέριμνα ώστε η κόμη τους να μην προξενεί έντονη σκιά κατά το δυνατόν, ς΄) Εάν είναι δυνατόν, η άρδευση με το αυτόματο πότισμα να γίνεται αραιά και με μεγάλη ποσότητα νερού ώστε η μεγάλη μάζα του ύδατος να παρασύρεται όσο το δυνατόν πιο βαθιά προκειμένου να απομακρύνονται κατά το δυνατόν οι ρίζες παρακείμενων φυτών από το ζωτικό χώρο των ριζών του γκαζόν, ζ΄) Η κοπή του γκαζόν με τη χλοοκοπτική μηχανή πρέπει να γίνεται όχι τόσο συχνά όσο σε ένα φυσιολογικό χλοοτάπητα, ενώ το ύψος κοπής δεν πρέπει να είναι μικρότερο των πέντε ή έξι εκατοστών (5 ή 6 cm) και το γρασίδι να μην αφήνεται να ξεπεράσει σε ύψος τα δώδεκα με δεκατρία εκατοστά (12 με 13 cm), η΄) Εάν λάβει χώρα σπορά καλό είναι να γίνει αραιή με βάση τις υποδείξεις της βιομηχανίας παραγωγής των σπόρων, θ΄) Να αποφεύγεται η συχνή χρήση υπερβολικώς αζωτούχων λιπασμάτων, αλλά να δοθεί έμφαση σε λιπάσματα με ισορροπημένη αναλογία αζώτου και καλίου με βάση το πρόγραμμα περιποιήσεως χλοοτάπητα, ενώ ενδείκνυται να προσαρμοστεί το πρόγραμμα λιπάνσεως ώστε το γρασίδι να δέχεται λιπάνσεις σε περιόδους όπου άλλα παρακείμενα φυτά τα οποία το σκιάζουν έχουν περιορίσει την πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων από το έδαφος, ι΄) Στο πρόγραμμα λιπάνσεως πρέπει να περιλαμβάνεται οπωσδήποτε ο
θειϊκός σίδηρος ο οποίος δρα και σα φυσικό μυκητοκτόνο, αλλά χρειάζεται προσοχή να μην μεταφέρεται λίπασμα σε χώρους εκτός γκαζόν διότι μπορεί να τους βάψει, ια΄) Σε περίπτωση που το βασικό λίπασμα του γκαζόν δεν περιλαμβάνει μαγνήσιο (Mg) πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να χορηγηθεί ξεχωριστά νιτρικό ή θειικό μαγνήσιο σε αναλογίες που θα καθορίσει ο συντηρητής του κήπου προκειμένου να υποστηριχθεί κατά το δυνατόν η προβληματική διαδικασία της φωτοσυνθέσεως, ιβ΄) Σε μέρη όπου παρατηρείται αραίωση μπορεί στον κατάλληλο χρόνο να γίνεται επισπορά ή νέα σπορά, ιγ΄) Αρχές φθινοπώρου ή αρχές ανοίξεως εάν το επιτρέπει ο καιρός επιβάλλεται η αποβρύωση του χλοοτάπητα, όπως έχει προσδιοριστεί στα σχετικά ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, ιδ΄) Να διοχετεύεται συχνά αέρας με φυσητήρα στις περιοχές όπου σκιάζεται το γκαζόν, ιε΄) Εάν έχει γίνει λάθος εγκατάσταση χλοοτάπητα και το πρόβλημα με τη σκίαση δεν αντιμετωπίζεται θα ήταν φρόνιμο να αναζητηθούν άλλες εναλλακτικές λύσεις για τη διακόσμηση κήπου στα συγκεκριμένα τμήματα.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων