Διά φυτό τσίκας ή τσύκας ή κύκας ή Cycas με προβλήματα φύλλων, όπως κηλίδες φύλλων, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Αδιαμφισβητήτως, ένα από τα πιο εντυπωσιακά καλλωπιστικά και διακοσμητικά φυτά που μπορεί να χρησιμοποιήσει η
κηποτεχνία κατά τη δημιουργία ενός ιδιωτικού και ιδιόχρηστου κήπου είναι το πασίγνωστο τσίκας ή τσύκας ή κύκας (Cycas). Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η κηποτεχνική αξία την οποία διαθέτει το εν λόγω φυτού έχει αναγνωριστεί σε όλες εκείνες τις περιοχές του πλανήτη όπου μπορεί να εγκατασταθεί επιτυχώς και να ευημερήσει. Η εξωτική ομορφιά που το χαρακτηρίζει σε συνδυασμό με τη μακροβιότητά του, τη συμμετρική φυλλική επιφάνεια η οποία σχηματίζεται στο ανώτερο τμήμα του κεντρικού κορμού και την εντυπωσιακή ανθοφορία του είναι στοιχεία που επιτρέπουν να λαμβάνει μέρος ή να διαδραματίζει ακόμα και πρωταγωνιστικό ρόλο σε πλήθος φυτοσυνθέσεων κατά την κηποποιία. Μάλιστα, σε νεαρά ηλικία μπορεί να καλλιεργείται μέσα σε γλάστρες ή να τοποθετείται στο εσωτερικό του σπιτιού εάν οι συνθήκες αερισμού, φωτεινότητας και υγρασίας το επιτρέπουν. Ειδικώς στις περιοχές της νοτίου Ελλάδος μπορεί να ενταχθεί με επιτυχία στους κήπους, αρκεί να ακολουθούνται κάποιοι στοιχειώδεις κανόνες προς εξασφάλιση της σωστής υγιεινής του. Το τσίκας ή η κύκας είναι γνωστό φυτό στη διεθνή κηποτεχνία επίσης με την αγγλική κοινόχρηστη ονομασία του, δηλαδή "Palm Sago of Japan".
Το γένος Κύκας ή Τσίκας (Cycas) ανήκει στην οικογένεια Cycadaceae των πανάρχαιων Κυκαδόφυτων (Cycadophyta) και
περιλαμβάνει ένα σημαντικό πλήθος από είδη. Στους ελληνικούς κήπους ευδοκιμεί σχεδόν κατά αποκλειστικότητα το είδος η Κύκας η καμψίφυλλος (Cycas revoluta), που έλκει την καταγωγή του από την Άπω Ανατολή. Είναι ιδιαιτέρως μακρόβιο φυτό, αλλά αργής αναπτύξεως. Υπό ιδανικές συνθήκες αναπτύξεως μπορεί να ξεπεράσει σε ύψος τα τρία μέτρα (3 m), αλλά δεν του αρέσει το παρατεταμένο δριμύ ψύχος το οποίο σε πρώτη φάση μπορεί να βλάψει την φυλλική του επιφάνεια και τελικώς, ακόμα και να το νεκρώσει. Αντιθέτως, ευδοκιμεί σε υγροθερμικό περιβάλλον με αμμώδες, γόνιμο και καλώς αποστραγγιζόμενο γόνιμο έδαφος. Εμφανισιακώς μπορεί να θυμίζει φοινικοειδές, αλλά θα ήταν προτιμότερο να ενταχθεί στη μελέτη των κωνοφόρων. Το συγκεκριμένο τσίκας είναι δίοικο φυτό, δηλαδή χαρακτηρίζεται από ξεχωριστά και διακριτά λόγω φυλλώματος και ανθέων, αρσενικά και θηλυκά άτομα. Μετά από αρκετά χρόνια αναπτύξεως τόσο τα αρσενικά, όσο και τα θηλυκά μπορούν από τα μέσα της ανοίξεως και ύστερα να ανθοφορήσουν σχηματίζοντας στο κέντρο της κορυφής του κεντρικού κορμού ένα ευμέγεθες και μάλλον περίεργο χρυσοκίτρινο άνθος. Αυτό των αρσενικών όταν εκβάλλει μοιάζει με γιγαντιαίο κουκουνάρι, ενώ των θηλυκών μοιάζει μάλλον με σφαίρα και καρποφορεί δημιουργώντας επίσης ευμεγέθεις, πορτοκαλέρυθρους σπόρους. Τα άνθη, που διατηρούνται για αρκετές ημέρες και είναι άοσμα, είναι πολύ εντυπωσιακά στην αρχή, αλλά μετά φυσικώς παρακμάζουν και επιτρέπουν τη συνέχιση της αναπτύξεως του φυτού το οποίο ενδέχεται κάποιες φορές να διαχωρίσει τον κεντρικό κορμό του σε παρακλάδια δημιουργώντας ακόμα πιο έντονες αισθητικές εντυπώσεις στους χρήστες του κήπου. Από τη βάση του κεντρικού κορμού μετά από αρκετά έτη αναπτύξεως συνήθως προβάλλουν παραβλαστήματα τα οποία είναι ικανά να αναπτύξουν νέα φυτά.
Από το μήνα Μάρτιο έως τον Οκτώβριο θα ωφελούσε το τσίκας η περιοδικά χορήγηση μικρών ποσοτήτων ενός ισορροπημένου λιπάσματος με ιχνοστοιχεία αργής αποδεσμεύσεως. Πρέπει να αποφεύγονται οι χορηγήσεις πολύ πλούσιων λιπασμάτων ή ανεπεξέργαστης κοπριάς σε σάκους, όπως είναι η γίδινη. Σε αυτό το σημείο χρειάζεται οπωσδήποτε να τονιστεί ότι οι μεταφυτεύσεις του πρέπει να γίνονται με μεγάλη προσοχή διότι στα ανώτερα τμήματα του ριζικού συστήματος και της ριζόσφαιράς του υπάρχουν ορισμένες εξειδικευμένες ριζικές διαμορφώσεις, που είναι οι περίφημες κοραλλοειδείς ρίζες με τα συμβιωτικά κυανοβακτήρια και συμμετέχουν στην επεξεργασία το αζώτου με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Ο κορμός του τσίκας χρησιμοποιείται από κάποιους ανθρώπους στην Άπω Ανατολή και στον Ειρηνικό Ωκεανό υπό τη μορφή εδώδιμης ύλης. Αλλά η βρώση του είναι εξαιρετικώς επικίνδυνη διότι περιέχει δηλητηριώδεις τοξίνες οι οποίες είναι σε θέση ακόμα και να φονεύσουν έναν ενήλικα άνδρα.
Όπως όλα τα φυτά στη Φύση, έτσι και το τσίκας στον κήπο μπορεί να αντιμετωπίζει φυτοπαθολογικά προβλήματα. Κάποια
εξ αυτών είναι πολύ σοβαρά, ενώ κάποια άλλα δεν είναι. Στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ έχουμε δεχθεί καταιγισμό επώνυμων ερωτήσεων από φίλες και φίλους μας σχετικώς με κάποιες ωχροκίτρινες ή ροδοκόκκινες κηλίδες φύλλων και στίγματα, που εμφανίζονται αλλοιώνοντας την αισθητική αξία του φυτού. Δυστυχώς, η εξήγηση αυτών των συμπτωμάτων δεν είναι καθόλου απλή και ποικίλει πολύ. Έτσι, λοιπόν, μετά από χρόνια παρατηρήσεων, ερεύνης και ανταλλαγής γνώσεων η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα ήθελε να ενημερώσει ότι πιθανώς η πιο συνήθης αιτία των κηλίδων φύλλων σε τσίκας είναι η τροφοπενία μαγγανίου στην οποία είναι μάλλον επιρρεπής οργανισμός. Κατά κανόνα πρωτοεμφανίζονται στο μέσο των φύλλων και εξαπλώνονται σταδιακώς προς τα άκρα. Σε εκτεταμένη τροφοπενία θα αποχρωματιστούν εκτεταμένες εκτάσεις της φυλλικής επιφανείας οι οποίες θα αποκτήσουν μία θαμπή ωχροκαφετιά απόχρωση, το φυτό θα δείχνει υποανάπτυκτο και τελικώς μπορεί ακόμα και να πεθάνει. Ευτυχώς, υπάρχει θεραπεία για αυτό το πρόβλημα, αφού αντιμετωπίζεται με την προσεκτική χορήγηση θειικού μαγγανίου στο έδαφος, αλλά η θεραπεία μπορεί να είναι ιδιαιτέρως μακροχρόνια.
Από την άλλη μεριά, μία διαφορετική αιτία η οποία είναι ικανή να προξενήσει νεκρωτικές κηλίδες φύλλων τσύκας είναι οι
πληγές από το χαλάζι. Αρχικώς είναι κιτρινωπές ή γκριζωπές, αλλά στη συνέχεια μεταχρωματίζονται, γίνονται πιο έντονα κίτρινες και καταλήγουν καστανοκόκκινες ή ωχρόλευκες. Όπως είναι ευνόητο, αυτές οι πληγές ευνοούν την είσοδο φυτοπαθογόνων οργανισμών και καλό θα ήταν μετά από χαλαζόπτωση να γίνει τουλάχιστον μία
προληπτική επέμβαση ψεκασμού με μυκητοκτόνο στα φύλλα. Δυστυχώς, όμως, το χαλάζι δεν είναι ο μόνος ένοχος για τη δημιουργία νεκρωτικών κηλίδων στα φύλλα, αφού ανάλογα συμπτώματα προξενεί ένα φτωχό έδαφος ή μία τοξικότητα μετά από ψεκασμό των φύλλων ή υπερβολική λίπανση για παράδειγμα. Για την αποφυγή τέτοιων φαινομένων με στόχο τη διατήρηση της καλής υγιεινής του φυτού συστήνεται η επιλεκτική εκλογή του εδάφους όπου θα εγκατασταθεί το τσίκας διότι τα εδάφη των ελληνικών κήπων δεν φημίζονται για την εντυπωσιακή γονιμότητά τους, καθώς και η προσεκτική χρήση φυτοπροστατευτικών ή λιπαντικών σκευασμάτων στο υπέργειο ή υπόγειο τμήμα του.
Δεν θα πρέπει να λησμονηθεί ότι το τσίκας δεν είναι άτρωτο απέναντι στους μύκητες. Μυκητολογικές προσβολές επίσης
μπορεί να προκαλέσουν διάστικτους αποχρωματισμούς στα φύλλα. Αρκετές φορές η εμφάνισή τους είναι συνακόλουθος προσβολή η οποία έπεται της ζημίας που υπέστησαν οι φυτικοί ιστοί μετά από χαλαζόπτωση. Επιπροσθέτως, η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ έχει παρατηρήσει ότι εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα όταν διαβρέχονται συχνά τα φύλλα, κυρίως από το νερό που αρδεύει το γκαζόν. Πρέπει, λοιπόν, να λαμβάνεται μέριμνα για την υγιεινή του φυτού και να μην κλαδεύεται ωσάν φοινικοειδές διότι κάτι τέτοιο είναι λάθος τακτική, αφού το τσίκας δεν αρέσκεται σε κλάδεμα των φύλλων του και τα αποβάλλει φυσιολογικώς μόνο του το φυτό όταν έρθει η κατάλληλη ώρα προς τούτο. Με την ίδια νοοτροπία δεν θα πρέπει να εγκαθίσταται σε μέρη όπου το μικροπεριβάλλον διακρίνεται για τη συνεχή και βαριά σκιά, τον κακό αερισμό και την πολλή εδαφική υγρασία, διότι εκτός από μύκητες μπορεί το φυτό να δεχθεί επίθεση από κοκκοειδή ή κυρίως, ψώρες, τα οποία προσκολλώνται στα φύλλα και απομυζούν χυμούς. Στα σημεία εγκαταστάσεως αυτών των παρασίτων ενδεχομένως δημιουργούνται φθορές φυτικών ιστών και κυττάρων με επίπτωση να εμφανίζονται στη συνέχεια κηλίδες φύλλων. Τόσο οι μύκητες, όσο και τα υπόλοιπα παράσιτα μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικώς με τη κατάλληλη χρήση εγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων.
Αντιθέτως, εξαιρετικώς δύσκολο ή ακόμα και αδύνατο είναι να αντιμετωπιστεί η ασθένεια του τσίκας του καμψίφυλλου που οφείλεται στη δράση ιού (nepovirus) ο οποίος προξενεί συστροφές στα φύλλα και εκτεταμένες νεκρωτικές κηλίδες, κυρίως, στα παλαιότερα φύλλα οι οποίες μοιάζουν με αυτές που δημιουργούνται από το χαλάζι. Η δράση αυτού του σχετικώς προσφάτως ανακαλυφθέντος ιού σχετίζεται με την παρουσία νηματωδών, που δεν είναι αναγκαίο να είναι φυτοπαθογόνοι και κατά πάσα πιθανότητα μεταδίδεται με τους σπόρους και τα νεκρά φυτά τσίκας. Όπως προαναφέρθηκε είναι μάλλον αδύνατο να εξοντωθεί ο ιός υπό συνθήκες καλλιεργείας του τσύκας σε έναν ιδιωτικό και ιδιόχρηστο κήπο διότι απαιτείται συγκεκριμένη έκθεσή του σε υψηλές θερμοκρασίες, αλλά και θερμοκρασίες ελεγχομένων διακυμάνσεων. Κάτι τέτοιο πρακτικώς είναι, μάλλον, αδύνατον όταν δεν επικρατούν εργαστηριακές συνθήκες.
Τέλος, εκτός από τη χαλαζόπτωση και άλλες κλιματολογικές συνθήκες μπορούν να συμβάλλουν ώστε να εμφανιστούν
κηλίδες φύλλων τσίκας. Μάλιστα, η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ εκτιμάει ότι στους ελληνικούς ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους αυτές οι συνθήκες είναι κατά πάσα πιθανότητα οι πιο συνήθεις ύποπτοι για τα προβλήματα φυτών τσίκας και συγκεκριμένα για τα προβλήματα φύλλων. Παρόμοιοι μεταχρωματισμοί προς αυτούς των πληγών από το χαλάζι εκδηλώνονται μετά από παρατεταμένα κρύα και βροχές. Ομοίως, η απότομη ή υπερβολική έκθεση στην έντονη ηλιακή ακτινοβολία των ζεστών ημερών του έτους μπορεί να αναπτύξει ωχροκίτρινες κηλίδες ή εγκαύματα ιδιαιτέρως όταν το τσίκας δεν μπορεί να τροφοδοτηθεί σωστά με νερό από το έδαφος και την ατμόσφαιρα. Προτείνουμε στις φίλες και τους φίλους μας να εγκαθιστούν το τσίκας σε τόπους οι οποίοι είναι προστατευμένα από τους ισχυρούς ανέμους ή τον έντονο ήλιο ώστε η παρατεταμένη απ' ευθείας έκθεση στην ισχυρή ηλιακή ακτινοβολία να μην μπορεί να βλάψει όταν είναι στη μεγίστη ένταση. Πιθανώς η χρήση ειδικών προστατευτικών, όπως τα δικτυωτά, θα ήταν μία καλή λύση για τέτοιου είδους προβλήματα, αλλά ενδέχεται η παρουσία τους να υποβαθμίσει την αισθητική ποιότητα του κήπου.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων