Διά φυλλοκνίστης ή φυλλορύκτης Phyllocnistis citrella και εχθροί ή έντομα εσπεριδοειδών εις τη βλάστηση και τα φύλλα, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κήπου διά την κηποτεχνία, την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, περιέχει και συμβουλές κηπουρικής ή κηπουρικές εργασίες τις οποίες απαιτεί ο κήπος. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ γνωρίζουν πολύ καλά το γεγονός ότι συχνά σε ελληνικούς ιδιωτικούς και
ιδιόχρηστους κήπους σημαντικό ρόλο από απόψεως αισθητικής, αλλά και καρποφορίας διαδραματίζουν τα εσπεριδοειδή δέντρα. Τόσο η εμφάνισή τους, όσο και οι θεσπέσιες οσμές ή οι χρήσιμοι καρποί τους θέλγουν με την παρουσία τους, συνεισφέροντας στη διαμόρφωση κήπων με εντόνως διακριτά μεσογειακά χαρακτηριστικά γνωρίσματα από άποψη κηποτεχνίας. Ποικίλα άρθρα κήπου από τη δημοσιοποιημένη βάση δεδομένων με τα σχετικά κείμενα της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ αφιερώνονται στα εσπεριδοειδή. Έτσι, με το παρόν κείμενο θα εστιάσουμε σε ένα από τα πιο συνηθισμένα προβλήματα αυτών των φυτών, αφού σχετίζεται με παράσιτα τα οποία είναι εχθροί εσπεριδοειδών. Θα αναφερθούμε σε ένα από τα πιο ενοχλητικά έντομα εσπεριδοειδών, που εμφανίζεται συνέχεια στους κήπους προκαλώντας μικρές ή μεγάλες ζημίες κυρίως στα νεαρά φύλλα, στην πρόσφατη βλάστηση και σπανιότερα στους υπό ανάπτυξιν νεότευκτους καρπούς. Συγκεκριμένα, θα εστιάσουμε στο έντομο Phyllocnistis citrella, που είναι ο περίφημος φυλλορύκτης ή φυλλοκνίστης εσπεριδοειδών.
Ο φυλλοκνίστης έλαβε το διεθνές όνομά του με βάση την ελληνική γλώσσα, επειδή οι προνύμφες του ενοχλούν κυρίως τα
φύλλα ξύοντάς τα και διανοίγοντας στοές ακριβώς κάτω από την επιδερμίδα τους. Το είδος Phyllocnistis citrella ανήκει στο γένος Phyllocnistis και αποτελεί ένα λεπιδόπτερο, έντομο αρθρόποδο (Lepidoptera, Insecta, Arthropoda). Το μικρού μήκους σώμα από το τέλειο έντομο μπορεί να φθάσει μόλις και μετά βίας έως τα τρία έως τέσσαρα χιλιοστά, ενώ κατά την πλήρη έκπτυξη των δύο ζευγών των πτερύγων του μπορεί να αποκτήσει πλάτος έως περίπου το διπλάσιο από το μήκος του. Διαθέτει μία γαλακτώδη εμφάνιση με χαρακτηριστική ανοικτοασημί απόχρωση. Οι πτέρυγές του είναι αρκετά εντυπωσιακές σε εμφάνιση, αφού καταλήγουν σε τριχίδια, προσδίδοντας στο έντομο μία εξωτική ομορφιά, ενώ του εξασφαλίζουν μεγάλη ταχύτητα πτήσεως. Το πρόσθιο ζεύγος των πτερύγων είναι μεγαλύτερες σε επιφάνεια και στην άκρη τους καταλήγουν αμφότερες σε σκουρόχρωμο δακτύλιο.
Τα ενήλικα άτομα αρχίζουν να δραστηριοποιούνται εντόνως όταν οι κλιματολογικές συνθήκες εξασφαλίζουν ένα
περιβάλλον το οποίο χαρακτηρίζεται από την απώλεια του χειμωνιάτικου κρύου. Αλλά εάν ο χειμώνας είναι ήπιος χωρίς πολλά κρύα και με θερμοκρασία περιβάλλοντος άνω των περίπου δεκατεσσάρων βαθμών Κελσίου, τότε τίποτα δεν απαγορεύει στον φυλλορύκτη να δρα ακόμα και αυτήν την εποχή, αλλά πιθανώς με μικρότερη ένταση. Σε χαμηλότερες θερμοκρασίες επέρχεται αδρανοποίηση κάθε αναπτυξιακής πορείας του εντόμου. Το εν λόγω παράσιτο έντομο μπορεί με ευκολία να εκδηλώσει ενιαυσίως ακόμα και έως δεκατρείς γενεές με συχνότητα εμφανίσεως νέας γενεάς η οποία μπορεί να φθάσει περίπου έως τις τρεις εβδομάδες. Από τα μέσα της ανοίξεως η παρουσία του εντόμου γίνεται όλο και πιο αισθητή, ιδιαιτέρως όταν το εσπεριδοειδές βρίσκεται σε χώρο με σημαντικώς υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία, περίπου άνω του πενήντα τοις εκατό. Ακόμα και το θέρος, όταν οι νύκτες συνδυάζονται με υγρασία, ο φυλλοκνίστης επιτίθεται με εντυπωσιακή άνεση σε φυτά τα οποία χαρακτηρίζονται εκ της εκτεταμένης υπάρξεως τρυφηλών τμημάτων, δηλαδή νεαράς κόμης ή βλαστήσεως.
Τα τέλεια, ώριμα άτομα δρουν με μεγάλη ευκολία κατά κανόνα τις πρώτες πρωινές ώρες. Τότε οι αναγκαίες συνιστώσες
ευημερίας τους, όπως είναι για παράδειγμα η κατάλληλη ατμοσφαιρική θερμοκρασία, η άνεση αποφυγής φυσικών θηρευτών ή η περιορισμένη ηλιοφάνεια, συμβάλλουν εις το να καθίστανται δραστήρια σε μεγαλύτερο βαθμό. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι τα ώριμα θηλυκά τα οποία μπορούν να ωοτοκούν, εγκαθίστανται στη συντριπτική πλειοψηφία τους πλησίον της κεντρικής νευρώσεως των όψιμων και τρυφηλών φύλλων του εσπεριδοειδούς δέντρου. Εκεί λαμβάνει χώρα η ωοθεσία δεκάδων ωών τα οποία όταν εκκολαφθούν απελευθερώνουν τις καταστρεπτικές προνύμφες. Αναλόγως της εποχής, μετά από λίγες ημέρες ή εβδομάδες αυτές οι προνύμφες νυμφώνονται χρησιμοποιώντας ένα καστανόξανθο βομβύκιο, δηλαδή ένα κουκούλι, τοποθετημένο συνήθως σε συνεστραμμένη άκρη κάποιου φύλλου. Στο τέλος η χρυσαλλίς θα καταλήξει στο τέλειο έντομο για να ξαναρχίσει ο κύκλος της ζωής, που με βάση την εποχή και τις κλιματολογικές συνθήκες δύναται να εκτείνεται χρονικώς περίπου από λιγότερο του μισού μηνός έως περίπου δύο ή τρεις μήνες.
Όπως προαναφέρθηκε, ο κύριος και βασικός υπεύθυνος για τις φθορές οι οποίες προκαλούνται στα εσπεριδοειδή είναι οι
προνύμφες φυλλοκνίστη. Μοιάζουν με μικροσκοπικά ωχροκίτρινα, σωληνοειδούς μορφής σκουλήκια. Αμέσως μόλις εκκολαφθούν από τα αυγά, ανοίγουν οπές στην επιφανειακή στοιβάδα συγκεκριμένων τρυφερών τμημάτων του δέντρου, που είναι κατά κανόνα τα ευπαθή πρόσφατα φύλλα και οι νεαροί βλαστοί. Δυστυχώς, τότε αρχίζει και η ζημιογόνος δράση τους. Κάθε μία προνύμφη διανοίγει διαδρόμους ακριβώς κάτω από την επιδερμίδα του τρυφερού φυτικού ιστού ορύσσοντας στοές οφιοειδούς σχήματος. Κατά την κίνησή της τρέφεται με την κατανάλωση φυτικού ιστού. Συνήθως οι προνύμφες δραστηριοποιούνται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Προσβάλλουν με χαρακτηριστική άνεση και ευκολία κυρίως τα νεαρά φύλλα, αλλά δεν σταματούν όταν συναντάνε τρυφερούς νεαρούς βλαστούς ή πολύ
σπανιότερα, νεαρούς καρπούς. Για αυτό δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι τα νεαρά δενδρύλλια υποφέρουν συχνά από φυλλοκνίστη. Στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ έχουμε την εκτίμηση ότι οι προνύμφες κινούνται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων προκειμένου να προστατευθούν από την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Όμως, ειδικώς σε δέντρα τα οποία αντιμετωπίζουν προβλήματα με περιορισμένη έκθεση στο φως, συναντούμε προνύμφες και στην επάνω επιφάνεια των φύλλων. Οι στοές οι οποίες ορύσσονται συνιστούν ταυτοχρόνως και το ενδιαίτημα της κάθε προνύμφης μέχρι να αναπτυχθεί αρκετά και να μεταβεί στην επόμενη φάση του βιολογικού κύκλου της, έτσι ώστε να λάβει χώρα η νύμφωση. Ένα χαρακτηριστικό σκούρο καφέ χρώμα το οποίο μπορεί να παρατηρηθεί εντός των στοών μοιάζοντας με μία γραμμή που ακολουθεί το σχήμα της στοάς, είναι τα απεκκρίματα του μεταβολισμού της προνύμφης. Επιπροσθέτως, στην επιφάνεια του ίδιου φύλλου ή του τρυφερού βλαστού μπορούν να δρουν ταυτοχρόνως περισσότερες της μίας προνύμφης. Όταν φθάσει η στιγμή κατά την οποία η προνύμφη χρειάζεται να μεταβεί στην επόμενη εξελικτική φάση της, εξέρχεται της στοάς όπου βρίσκεται και κατευθύνεται στην άκρη του φύλλου. Εκεί με ειδικούς μικροσκοπικούς νηματοειδείς σχηματισμούς προκαλεί συστροφή στην άκρη του φύλλου σαν να δημιουργεί μία μικρή σπηλιά. Με αυτόν τον τρόπο κατασκευάζει το χώρο όπου θα εγκατασταθεί για να δημιουργήσει το βομβύκιο το οποίο προαναφέραμε, έχοντας απώτερο στόχο την ολοκλήρωση της μεταμορφώσεώς της μέχρι να γίνει τέλειο έντομο φυλλορύκτη.
Οι προνύμφες φυλλοκνίστη δεν κάμνουν διακρίσεις στα εσπεριδοειδή δέντρα τα οποία καλλιεργούμε σε έναν ιδιωτικό και
ιδιόχρηστο κήπο. Με μεγάλη ταχύτητα και ενοχλητική διάθεση καταστροφής ζημιώνουν τα ξινά προκαλώντας προβλήματα τόσο υγιεινής, όσο και αισθητικής στα δέντρα μας. Οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ μπορούν με μεγάλη ευκολία να διαπιστώσουν την ύπαρξη μίας τέτοιας φυτοπαθολογικής καταστάσεως στα δέντρα του κήπου απλώς παρατηρώντας τα. Οι στοές οι οποίες ορύσσονται από τις προνύμφες είναι ορατές διά γυμνού οφθαλμού. Εξ αιτίας τους εισέρχεται αέρας κάτω από την επιδερμίδα των προσβεβλημένων φυτικών ιστών οι οποίοι μοιάζουν σαν να ξεφλουδίζουν. Ειδικώς τα φύλλα συστρέφονται και μπορεί να αποχρωματίζονται όταν η πάσχουσα επιφάνειά τους είναι μεγάλη, αποκτώντας μία πιο ξεθωριασμένη πράσινη ή ωχρή ή αργυρόχρωμη απόχρωση. Είναι ευνόητο το ότι μία
τέτοια εξέλιξη επιδρά ανασταλτικώς στην ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας της φωτοσυνθέσεως για το εσπεριδοειδές δέντρο. Όταν η επίθεση είναι εκτεταμένη δεν αποκλείεται να επέλθει η ξήρανση των πασχόντων τμημάτων και κατά συνέπεια η ποιοτική και ποσοτική υποβάθμιση της παραγωγής καρπών. Όταν η παρουσία των προνυμφών φυλλοκνίστη είναι μεγάλη επάνω σε νεαρά δενδρύλλια, τότε δεν αποκλείεται να οδηγηθούν ακόμα και στο θάνατο. Σε μεγαλύτερα δέντρα κήπων θεωρούμε στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ το ότι σπανίως καταλήγει η εκτεταμένη επίθεση στο θάνατό τους, αλλά αντιθέτως, δεν αποκλείεται να παρατηρηθούν ξηράνσεις κλάδων τους, καθώς και εκτεταμένη καρπόπτωση ή φυλλόπτωση. Αδιαμφισβητήτως, όμως, το μεγάλο πλήθος των προνυμφών ευθύνεται για τη σοβαρή υποβάθμιση της υγιεινής κάθε πάσχοντος φυτού.
Οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα πρέπει να γνωρίζουν ένα αρκετά ιδιαίτερο στοιχείο το οποίο άπτεται της
παρουσίας και ταχυτάτης εξαπλώσεως του φυλλοκνίστη στα ξινά του κήπου. Ευτυχώς, επιτίθεται μόνο στα νεαρά και τρυφηλά επιφανειακά τμήματα του δέντρου. Πρωτίστως τα νεαρά φύλλα και δευτερευόντως οι βλαστοί είναι τα θύματα του εντόμου. Δεν μπορούν οι προνύμφες να διανοίξουν στοές σε μεγάλης ηλικίας φυτικούς ιστούς, δηλαδή σε αυτούς που τους χαρακτηρίζουμε σαν "ψημένους". Εάν παρατηρήσει κάποιος στοές και συστροφές σε φύλλα τα οποία είναι πλέον πράσινα, σκληρά και μοιάζουν παλαιά, αυτό θα οφείλεται στο γεγονός ότι όταν ήταν νεαρά δέχθηκαν επίθεση και επέζησαν. Αντιθέτως, διάφοροι βλαστοί οι οποίοι επιβιώνουν από επιθέσεις προνυμφών δεν αποκλείεται καθώς μεγαλώνουν να υποστούν ίαση και να μην θυμίζει τίποτα στο μέλλον το ότι κάποτε υπέφεραν από το έντομο. Επιπροσθέτως, καλό θα ήταν να επισημανθεί το ότι οι συστροφές των φύλλων εξ αιτίας φυλλοκνίστη μοιάζουν λίγο με αυτές οι οποίες οφείλονται σε προσβολή από άλλα φυτοπαθογόνα έντομα τα οποία είναι οι γνωστές αφίδες, αλλά διαφέρουν κυρίως στο ότι οι πρώτες συνδέονται με εκτεταμένα ξεφλουδίσματα επιφανειακών φυτικών ιστών, διαφορετικό αποχρωματισμό, διαφορετική υφή της επιφανείας του συνεστραμμένου φύλλου, απουσία μυρμηγκιών, μελιτωμάτων ή ενδεχομένως μύκητα της καπνιάς.
Για να μην ανησυχούν ή πανικοβάλλονται οι φίλες και οι φίλοι μας, χρειάζεται να τονίσουμε το γεγονός ότι σε έναν
ιδιωτικό και ιδιόχρηστο κήπο τον οποίο διατηρούμε στην οικία ή στον επαγγελματικό χώρο μας, είναι μάλλον σπάνιο ή παράδοξο να μην δράσει ο φυλλοκνίστης. Η παρουσία του σήμερα έχει επεκταθεί τόσο πολύ καθ' άπασα την ελληνική επικράτεια, έτσι ώστε να χαρακτηρίζεται σαν ένα από τα πιο αναμενόμενα φυτοπαθογόνα παράσιτα εσπεριδοειδών δέντρων στους εν λόγω κήπους. Αυτό που έχει σημασία είναι να μπορέσουμε να ελέγξουμε κατά το δυνατόν την έκταση της παρουσίας του στα ξινά κήπου. Μάλιστα, στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ υποστηρίζουμε την άποψη ότι εάν παρατηρηθούν μερικές προσβολές σε λίγα φύλλα αναπτυγμένων δέντρων, τότε δεν είναι απολύτως απαραίτητο να ανησυχήσουμε εφ' όσον εφαρμόζουμε μία ορθολογική στρατηγική κατά τη συντήρηση κήπου. Εξυπακούεται, όμως, το ότι πρωτίστως χρειάζονται προστασία τα δενδρύλλια τα οποία εξ αιτίας του νεαρού της ηλικίας έχουν περιορισμένη φυλλική και βλαστική επιφάνεια, οπότε οποιαδήποτε ζημία είναι επικίνδυνη για αυτά. Η ιδανική τακτική για να αποφευχθεί ή να περιοριστεί η ζημιογόνος δράση του φυλλοκνίστη και ιδίως των προνυμφών του, έγκειται εις το να επιχειρούμε να υποβοηθούμε τα εσπεριδοειδή να μην διαθέτουν πολλά τρυφηλά τμήματα από τα μέσα της ανοίξεως και μετά. Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι η αζωτούχος λίπανση των ξινών προτείνουμε να γίνεται πολύ ενωρίς, για παράδειγμα ας υποθέσουμε με αργή αποδέσμευση μετά τις αλκυονίδες ημέρες ή μέσα στο Φεβρουάριο, αναλόγως του προγράμματος για τη συντήρηση χώρου πρασίνου. Επειδή αυτή η λίπανση διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην έκπτυξη νέων βλαστών ή στη διαμόρφωση νέας κόμης, όσο πιο νωρίς αξιοποιηθεί το άζωτο από το εσπεριδοειδές, τόσο πιο σύντομα θα δημιουργήσει το δέντρο τους νέους επιφανειακούς φυτικούς ιστούς. Όλη αυτή η ενέργεια στοχεύει στο να ωριμάσουν τα νεαρά τμήματα του φυτού όσο το δυνατόν πιο σύντομα για να μην μπορούν οι προνύμφες να τα καταναλώνουν με ευκολία από τα μέσα της ανοίξεως και μετά. Βεβαίως, αυτό συνεπάγεται περιορισμό της αρδεύσεως από τα μέσα της ανοίξεως, αλλά και ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση των πλούσιων σχετικών λιπάνσεων μέχρι τα μέσα του φθινοπώρου και για αυτό είναι λάθος ενέργεια η εγκατάσταση εσπεριδοειδών μέσα σε εκτάσεις γκαζόν κήπου ή σε χώρους με ακατάλληλο εδαφικό υπόστρωμα όπου δέχονται πολλά νερά. Επιπροσθέτως, δεν θα ήταν καθόλου αδόκιμος η έγκαιρη απομάκρυνση των ακατάλληλων και ταχυαυξών λαίμαργων βλασταριών τα οποία βρίθουν τρυφερού φυτικού ιστού. Απαγορεύεται, όμως, μετ' επιτάσεως η άκαιρος ή η υπερβολική διενέργεια κλαδέματος, αφού κάτι τέτοιο κατά πάσα πιθανότατα θα ενεργοποιήσει οφθαλμούς και το εσπεριδοειδές θα γεμίσει καινούργια τρυφερή βλάστηση κατά τρόπο απαράδεκτο.
Η περιοδικώς επαναλαμβανόμενη χρήση κατάλληλων και εγκεκριμένων εντομοκτόνων διασυστηματικής δράσεως ή επαφής τόσο για προληπτικούς, όσο κυρίως για κατασταλτικούς λόγους μπορεί να έχει αξιόλογα αποτελέσματα. Ευτυχώς, στην αγορά κυκλοφορούν αρκετά σχετικά φυτοφάρμακα. Αλλά για μία ακόμα φορά, η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα ήθελε να επισημάνει προς τις φίλες και τους φίλους της το γεγονός ότι δεν ενδείκνυται η εφαρμογή τέτοιων φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων εντός ιδιωτικών και ιδιόχρηστων κήπων στον αστικό ή περιαστικό ιστό για λόγους οι οποίοι ενδεχομένως να άπτονται της προστασίας του περιβάλλοντος, των ανθρώπων και των λοιπών έμβιων όντων. Εάν απαιτηθεί επέμβαση, κάτι τέτοιο θα πρέπει να γίνει κατόπιν εκτιμήσεως της εκτάσεως της προσβολής στα φύλλα και στους βλαστούς από τον αρμόδιο εργολάβο συντηρητή κήπου με βάση συγκεκριμένους και αυστηρούς κανόνες ασφαλείας τόσο όσον αφορά στην εφαρμογή των φαρμάκων, όσο και στην μελλοντική επαφή με τα δέντρα ή στη συγκομιδή των καρπών τους. Εξυπακούεται, βεβαίως, το ότι εάν αποκόπτονται πάσχοντα τμήματα αυτά θα πρέπει να καταστρέφονται αμέσως και με προσοχή, συνήθως με καύση, για να μην προκαλείται διασπορά των προνυμφών ή των ωών.
Σε αυτό το σημείο καλό θα ήταν να επισημάνουμε την προσπάθεια η οποία γίνεται για να χρησιμοποιούνται διάφοροι φυσικοί εχθροί για την εξόντωση του φυλλοκνίστη, όπως είναι για παράδειγμα το υμενόπτερο Citrostichus phyllocnistoides, έτσι ώστε να υπάρξει βιολογικός έλεγχος του ενοχλητικού εντόμου. Αλλά αυτή η προσπάθεια εκτιμούμε στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ ότι χρειάζεται περαιτέρω εντατικοποίηση και εξειδίκευση στα ελληνικά εδαφοκλιματικά και καλλιεργητικά δεδομένα, εφ' όσον επιθυμούμε επεμβάσεις σε ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους όπου οι καλλιεργητικές συνθήκες των εσπεριδοειδών δένδρων κατά κανόνα διαφέρουν από τις αντίστοιχες των εκτεταμένων παραγωγικών καλλιεργειών.
Έτσι, λοιπόν, ο φυλλοκνίστης ή φυλλορύκτης εσπεριδοειδών ή Phyllocnistis citrella είναι ένα παράσιτο το οποίο παρ' όλο που μετανάστευσε στην Ελλάδα μάλλον από την Ασία, έχει κατορθώσει σε ελάχιστο χρονικό διάστημα να γίνει ένας βασικός εχθρός των εσπεριδοειδών δέντρων κήπου. Αδιαμφισβητήτως, οι προνύμφες του εν λόγω εντόμου φέρουν την κύρια ευθύνη των ζημιών στα τρυφερά, νεαρά τμήματα των φύλλων ή βλαστών των ξινών. Το να πιστεύει κάποιος κάτοχος κήπου ότι είναι άτρωτος μάλλον είναι πλάνη και για αυτό χρειάζεται να λάβουν χώρα ορισμένες απλές προληπτικές ενέργειες προκειμένου να μην βρουν οι προνύμφες τον κατάλληλο ζωτικό χώρο τον οποίο χρειάζονται. Με αυτή τη στρατηγική στην κατασκευή και συντήρηση κήπων εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις προκειμένου τα ξινά να ανταπεξέρχονται τέτοιων προσβολών ή να ανακάμπτουν ταχύτατα προσφέροντας στους τυχερούς ιδιοκτήτες τους το προσδοκώμενο αποτέλεσμα από άποψη αισθητικής και συγκομιδής καρπών.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων