Διά μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν κατά τη συντήρηση γκαζόν σαν τη ριζοκτονίαση γκαζόν ή ριζοκτονία ή brown patch, με μύκητες που εμφανίζει ο χλοοτάπητας ή χλόη σαν τους Rhizoctonia species, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Η χαρά η οποία προκαλείται από την αισθητική απόλαυση ενός καλαίσθητου καλλωπιστικού χλοοτάπητα είναι ιδιαιτέρα και
αυτό το γνωρίζουν καλά αρκετές φίλες και διάφοροι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ. Όπως συχνά γράφουμε σε άλλα κείμενα από τη δημοσιοποιημένη βάση δεδομένων με τα άρθρα κήπου, στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ έχουμε τη γνώμη ότι δεν υπάρχει κάποια άλλη κηποτεχνική δημιουργία με φυτικές συνθέσεις η οποία να αντικαθιστά πλήρως ή να υποκαθιστά την αίγλη και το κάλλος ενός όμορφου γρασιδιού. Όμως, η μακροχρόνια συντήρηση γκαζόν, αλλά και η διαρκής διατήρησή του σε υψηλά επίπεδα προτύπων αισθητικής δεν είναι από τις εύκολες κηπουρικές εργασίες. Ιδιαιτέρως οι ελληνικοί ιδιωτικοί και ιδιόχρηστοι κήποι οι οποίοι εκτίθενται σε έντονες θερμικές καταπονήσεις εξ αιτίας των εδαφοκλιματικών συνθηκών, αντιμετωπίζουν άλλοτε μικρότερα και άλλοτε μεγαλύτερα προβλήματα κατά την περιποίηση χλοοτάπητα. Από τα πιο δυσάρεστα φαινόμενα είναι αυτά τα οποία σχετίζονται με μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν. Δυστυχώς, οι φυτοπαθογόνοι μύκητες χλόης είναι πάρα πολλοί, ενώ η επιβλαβής δράση τους δεν αποκλείεται να ενισχύεται ακόμα και από τις συνθήκες καλλιέργειας αυτής της χλόης είτε είναι ψυχρής περιόδου, είτε είναι θερμής περιόδου.
Στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ πιστεύουμε το ότι δεν είμαστε υπερβολικοί εάν υποστηρίξουμε την άποψη η οποία προβάλλει σαν μία
από τις πιο καταστροφικές μάστιγες για το χλοοτάπητα εκείνη τη μυκητολογική ασθένεια με το όνομα "ριζοκτονίαση γκαζόν" ή "ριζοκτονία". Η ριζοκτονίαση γκαζόν, δυστυχώς, συνιστά μία από τις πιο συχνά εμφανιζόμενες και επικίνδυνες μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν σε όλον τον πλανήτη και όχι μόνο στους ελληνικούς κήπους. Η εκδήλωσή της καταρρακώνει την υγεία του γρασιδιού, υποβαθμίζει αισθητικώς το χλοοτάπητα και η δύσκολη καταπολέμησή της απαιτεί μία σειρά μέτρων τα οποία πρέπει να εφαρμόζονται με απόλυτη συνέπεια και πειθαρχία, αλλιώς όχι μόνο μπορεί να εξαπλωθεί σε πολλά τμήματα του γρασιδιού, αλλά ενδέχεται να το ταλαιπωρεί επί μακρόν. Επειδή η εμφάνισή της είναι ικανή να επηρεάσει δυσμενώς την υγεία όχι μόνο του γρασιδιού στον ιδιωτικό και ιδιόχρηστο κήπο, αλλά κυρίως των γκαζόν ορισμένων ιδιαίτερων αγωνιστικών χώρων, όπως είναι για παράδειγμα αυτοί του γκολφ, έχουν ασχοληθεί εκτενώς με τη συγκεκριμένη ασθένεια πολλά αναγνωρισμένα εκπαιδευτικά και ερευνητικά κέντρα σαν το Berkeley, University of California ή το University of New Hampshire.
Η ριζοκτονία γκαζόν ή ριζοκτονίαση ή brown patch οφείλεται στη φυτοπαθογόνο δράση ειδών από μύκητες οι οποίοι
ανήκουν κυρίως στο γένος Rhizoctonia. Η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ από την εμπειρία την οποία έχει αποκομίσει λόγω της εκτελέσεως των εργασιών της κατά τη συντήρηση κήπων, έχει την πεποίθηση ότι πιο συχνά στους ελληνικούς ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους δραστηριοποιείται το είδος Rhizoctonia solani, αλλά στο παρόν κείμενο δεν θα προβούμε σε περαιτέρω αναφορές γύρω από την ταξονόμηση των ειδών του εν λόγω γένους. Η ριζοκτονία γκαζόν είναι μία ασθένεια η οποία εκδηλώνεται σε διάφορα είδη και ποικιλίες γρασιδιού είτε είναι ψυχρόφιλα, είτε θερμόφιλα, δηλαδή για παράδειγμα Festuca arundinacea, Poa pratensis, Festuca rubra, Cynodon dactylon, Zoysia japonica ή Kikuyu grass. Οι μύκητες οι οποίοι δρουν εις βάρος της χλόης έχουν σαπροφυτικές συνήθειες και αποδομούν το φυτικό ιστό υπολειμμάτων γρασιδιού ο οποίος τελεί υπό καθεστώς αποσυνθέσεως. Επίσης, διαχειμάζουν σε φυτικά στελέχη πλησίον του εδάφους ή κυρίως στο έδαφος με τη μορφή πάρα πολύ ανθεκτικών σχηματισμών οι οποίοι ονομάζονται "σκληρώτια" και στην έκταση όπου καλλιεργείται γκαζόν μπορούν να επιβιώσουν για πολλά έτη. Τα σκληρώτια, με απλά και εκλαϊκευμένα λόγια, είναι ένα σκληρό και πολύ ανθεκτικό αναπαραγωγικό μόρφωμα των μυκήτων. Ας φανταστούμε νοητώς μία πληθώρα πολύ μικρών, συνεκτικών σωληνοειδών νηματίων τα οποία χρησιμοποιούνται για την εξάπλωση αυτών των μυκήτων όταν οι μικροπεριβαλλοντικές συνθήκες γίνουν ευνοϊκές. Με ιδανικές συνθήκες αναπτύξεως ο παθογόνος μύκητας εξαπλώνεται υπέρμετρα κατά κανόνα στο έδαφος έχοντας συχνά και μορφή μούχλας, ενώ εκτός από το νεκρό φυτικό ιστό επεκτείνεται στα στελέχη, τα φύλλα ή τις ρίζες των φυτών του γκαζόν όπου βρίσκει είσοδο είτε από τα στομάτια των φύλλων, είτε από τραύματα.
Έχουμε παρατηρήσει στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ το γεγονός ότι στους χλοοτάπητες με θερμόφιλα είδη η ριζοκτονίαση γκαζόν είναι δυνατό να αρχίσει να εμφανίζεται το φθινόπωρο με διακριτά συμπτώματα τα οποία προσδιορίζονται με περίπου συμμετρικές κυκλικές κηλίδες διαμέτρου που μπορεί να έχει μήκος τουλάχιστον επτά ή δέκα εκατοστών και να φθάσει ή να ξεπεράσει τα σαράντα. Λόγω της μεγάλης επιφάνειας την οποία καταλαμβάνει μία μεγάλης εκτάσεως κηλίδα, η ριζοκτονία τότε μπορεί να χαρακτηριστεί με την ονομασία "large patch". Η απόχρωση των κηλίδων είναι αρχικώς ανοικτοπράσινη, λίαν συντόμως γίνεται ωχροκίτρινη και καταλήγει καφετιά με μωβ αποχρώσεις, για αυτό η ασθένεια ονομάζεται και "καφέ κηλίδωση" ή "brown patch". Δυστυχώς, αυτός ο μεταχρωματισμός μπορεί να ξεκινήσει το φθινόπωρο και να ολοκληρωθεί μετά από μήνες την άνοιξη, ακόμα και απότομα κάποιες φορές, οπότε ενδέχεται να ξεγελαστούμε στο μεσοδιάστημα λόγω της περιόδου νάρκης των θερμόφιλων ειδών. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα όταν αυτά τα γρασίδια επανακτήσουν λόγω εποχής τη βλαστική δυναμικότητα τους να ανακάμψουν γρήγορα ή αργά από την προσβολή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο παθογόνος μύκητας έχει εξοντωθεί και έχει γλιτώσει ο χλοοτάπητας από τη μυκητολογική ασθένεια.
Από την άλλη μεριά, το γρασίδι με διάφορα ψυχρόφιλα είδη φαίνεται εκ της εμπειρίας την οποία έχει συλλέξει η
ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ κατά τη φροντίδα κήπων, ότι μάλλον ταλαιπωρείται περισσότερο από τη ριζοκτονίαση γκαζόν στους ελληνικούς ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους χώρους πρασίνου. Εκτιμούμε το ότι αυτό οφείλεται στις εδαφοκλιματικές συνθήκες, στην έντονη θερμική καταπόνηση και στην αξιοσημείωτη συσσώρευση άχρηστης οργανικής ύλης, δηλαδή thatch, στην επιφάνεια του εδάφους καθ' όλη τη διάρκεια του έτους και καθ' άπασα την επικράτεια του χλοοτάπητα. Οι φυτοπαθογόνοι μύκητες δραστηριοποιούνται εντόνως όταν υπάρχει ζέστη και υγρασία ειδικά στο εδαφικό υπόστρωμα και στην επιφάνεια του εδάφους. Οι θερμοκρασίες από περίπου είκοσι τρεις έως τριάντα πέντε βαθμούς της κλίμακος Κελσίου είναι οι πιο ευνοϊκές για τη δράση του. Επομένως, οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ αντιλαμβάνονται το ότι η πιο επικίνδυνη περίοδος για την εκδήλωσή της συγκεκριμένης ασθένειας είναι από τα μέσα της ανοίξεως έως τα μέσα του φθινοπώρου. Αρχικώς σχηματίζονται κηλίδες διαμέτρου περί των οκτώ εκατοστών οι οποίες έχουν μία ορφνή πρασινωπή ή πρασινομώβ απόχρωση και τελικώς φθάνουν ή ξεπερνάνε τα εικοσιπέντε εκατοστά σε διάμετρο αποκτώντας μία ερυθροκαστανή ή καστανοκαφέ εμφάνιση. Ειδικώς τις πρωινές ώρες ή όταν υπάρχει πολλή υγρασία, είτε είναι εδαφική, είτε ατμοσφαιρική, ενδέχεται οι κηλίδες αυτές να έχουν στην περίμετρό τους έναν δακτύλιο με πιο έντονο σκούρο καφέ χρωματισμό.
Εξ αιτίας της ριζοκτονίας, τα προσβεβλημένα γρασίδια δυσκολεύονται να αξιοποιήσουν τις θρεπτικές ουσίες από το έδαφος ή τις διαφυλλικές επεμβάσεις που ενδεχομένως πραγματοποιούμε. Τα φύλλα μπορεί να εμφανίζουν χλωρωτικές ωχρές περιοχές με καστανόξανθα ή ερυθροκαφέ περιγράμματα ειδικώς προς την περιοχή του κολεού και να πλαγιάζουν αντί να είναι διαρκώς ευθυτενή. Στα πρώτα στάδια της προσβολής μπορεί να μοιάζουν υδαρή, αλλά εάν ο μύκητας αφεθεί ανεξέλεγκτος να τα εξοντώσει, τελικώς γίνονται ξερικά με ανοικτόξανθη όψη.
Οι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν στην εκδήλωση των συμπτωμάτων είναι πάρα πολλοί. Οι πιο σημαντικοί κατά τη γνώμη της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ είναι οι εξής: α΄) Η φυσιολογική δυναμική ανάπτυξη των αποικιών ειδικώς του Rhizoctonia solani εξ αιτίας ευνοϊκών εδαφοκλιματικών συνθηκών του μικροπεριβάλλοντος χώρου, β΄) Η παρατεταμένη παρουσία νεκράς οργανικής ύλης, δηλαδή thatch, γ΄) Η υπερβολική εδαφική υγρασία σε συνδυασμό συνήθως με τον κακό αερισμό του υπερκείμενου χώρου, ε΄) Η αδυναμία καλής αποστραγγίσεως σε συνδυασμό με το συμπιεσμένο εδαφικό υπόστρωμα, ς΄) Η υπερβολική αζωτούχος λίπανση, ζ΄) Το χαμηλό ύψος κοπής χλοοτάπητα ή τα φαινόμενα scalping κατά το κούρεμα γκαζόν, η΄) Η προβληματική κοπή γρασιδιού, όπως είναι για παράδειγμα το μάσημα χόρτου, κυρίως εξ αιτίας ατρόχιστων ή προβληματικών λεπίδων στις χλοοκοπτικές μηχανές, και θ΄) Η κακή επιλογή χρόνων αρδεύσεως και η μακροχρόνια παραμονή νερού ή υγρασίας στα φύλλα.
Προκειμένου να μειώσουμε τις πιθανότητες έτσι ώστε να έρθουμε αντιμέτωποι με τη ριζοκτονίαση γκαζόν χρειάζεται να
λάβουμε κάποια προληπτικά μέτρα. Έτσι, λοιπόν, στην ΑΝΘΑΝΑΣΣ προτείνουμε τα παρακάτω: α΄) Το χώμα το οποίο θα υποδεχθεί το γκαζόν να είναι καλά επεξεργασμένο, εμπλουτισμένο με κατάλληλα υλικά και με ικανοποιητική τουλάχιστον αποστραγγιστική ικανότητα, β΄) Η κοπή να γίνεται με καλοσυντηρημένα μηχανήματα σε φυσιολογικά ύψη και με σωστές συνθήκες κοπής, γ΄) Το πότισμα γκαζόν να διενεργείται στους σωστούς χρόνους, δ΄) Υποχρεωτικώς να γίνεται αποβρύωση και εξαραίωση του γκαζόν, ε΄) Η λίπανση να μην είναι αυθαίρετη και να μην γίνεται αλόγιστη τροφοδοσία σε άζωτο, ενώ καλύτερα να χρησιμοποιούνται μόνο τα ειδικά λιπάσματα τα οποία προορίζονται για χλοοτάπητες ανά εποχή του έτους σε συνδυασμό με επιπρόσθετα σκευάσματα, όπως ο θειικός σίδηρος, όταν κρίνεται αναγκαίο, ς΄) Να αποφεύγεται η εγκατάσταση γκαζόν σε σκιερά μέρη, ζ΄) Εάν ο καιρός είναι υγρός και ζεστός, ενώ υπάρχει βεβαρυμμένο ιστορικό με μυκητολογικές προσβολές, καλό θα ήταν να γίνονται ελαφρές προληπτικές επεμβάσεις με εγκεκριμένα μυκητοκτόνα, και η΄) Εάν υπάρχει η δυνατότης, κατά την εγκατάσταση του χλοοτάπητα να προσπαθούμε να χρησιμοποιούμε ποικιλίες με θεωρητικώς αυξημένη ανθεκτικότητα στην ασθένεια.
Στην περίπτωση κατά την οποία, δυστυχώς, διαπιστώσουμε το ότι η χλόη έχει δεχθεί επίθεση και υποφέρει από ριζοκτονίαση γκαζόν, τότε πρέπει να δράσουμε αμέσως χωρίς χρονοτριβές και να μην κυκλοφορούμε στο χώρο διότι μπορεί να μεταδώσουμε το πρόβλημα σε άλλες περιοχές. Όπως συνήθως συμβαίνει στις μυκητολογικές προσβολές, ο κατά το δυνατόν έγκαιρος εντοπισμός των συμπτωμάτων δεν είναι πάντοτε εύκολος ακόμα και για έμπειρους επαγγελματίες διότι τα πρώιμα συμπτώματα είναι συνήθως δυσδιάκριτα. Στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ πιστεύουμε το ότι η ριζοκτονίαση γκαζόν αντιμετωπίζεται με μεγάλη δυσκολία, αλλά δεν είναι αδύνατη η καταπολέμησή της. Απαιτείται υπομονή και μακροχρόνια εφαρμογή εγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών μέσων. Τονίζουμε, όμως, το γεγονός ότι ο συνδυασμός των δραστικών ουσιών των φυτοπροστατευτικών προϊόντων χρειάζεται μεγάλη προσοχή προκειμένου να περιορίσουμε την ασθένεια τόσο στους φυτικούς ιστούς, όσο και στον περιβάλλοντα χώρο, αλλά και για να αποφύγουμε τοξικότητες. Εάν κατορθώσουμε να την περιορίσουμε εγκαίρως, τότε το γρασίδι θα ανακάμψει, αλλά ενδέχεται να είναι πιο αραιό και ίσως χρειαστεί κάποια επισπορά στον κατάλληλο χρόνο.
Τέλος, θα επισημάνουμε το ότι εάν δούμε μία προσβεβλημένη περιοχή να αναβλαστάνει ιδίως στο κέντρο της εφ' όσον οι ρίζες των φυτών του γρασιδιού είναι άθικτες, δεν πρέπει να εφησυχάζουμε γιατί οι συγκεκριμένοι μύκητες τους γένους Rhizoctonia έχουν απίστευτη ανθεκτικότητα η οποία μας εξαναγκάζει να χρησιμοποιούμε εναλλάξ συνδυασμούς πολλών δραστικών ουσιών διαφόρων φαρμάκων. Σε γενικές γραμμές αξίζει να τονίσουμε προς τις φίλες και τους φίλους της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ το ότι η ριζοκτονίαση είναι μία πολλή ενοχλητική κατάσταση για την υγεία και την αισθητική του γκαζόν, αλλά με υπομονή, πειθαρχία, έγκαιρη και προσεκτική καταπολέμηση μπορεί τελικώς να τεθεί υπό έλεγχο ή ακόμα και να εξαλειφθεί από το χώρο.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων