Διά μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν κατά τη συντήρηση γκαζόν σαν την καλοκαιρινή κηλίδωση γρασιδιού και χλοοτάπητα ή summer patch, που οφείλεται σε μύκητες φυτών ως είναι ο Magnaporthe poae, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Είναι αρκετά γνωστό στις φίλες και στους φίλους της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ το γεγονός ότι ένας καλαίσθητος χλοοτάπητας
προσφέρει μία ιδιαίτερη χάρη στην αισθητική εντύπωση την οποία προκαλεί ο ιδιωτικός και ιδιόχρηστος χώρος πρασίνου τόσο στους ιδιοκτήτες του, όσο και στους πολυάριθμους επισκέπτες. Δυστυχώς, όμως, είναι επίσης γνωστό το γεγονός ότι το γρασίδι, ειδικώς των ψυχρόφιλων ειδών, απαιτεί μία συνεχή φροντίδα. Η μακροχρόνια συντήρηση γκαζόν δεν είναι μία απλή ή εύκολη υπόθεση, αλλά απαιτεί πολλές κηπουρικές εργασίες και κατά κανόνα συμβάλλει καθοριστικώς στην αύξηση του χρηματικού κόστους για τη συντήρηση κήπων. Δεν είναι κρυφό το ότι η καλή υγιεινή της χλόης διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της εν γένει υγείας της, αλλά δεν εξασφαλίζονται πάντοτε οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την επίτευξη των ιδανικών συνθηκών οι οποίες αφορούν στην καλλιέργεια και την ανάπτυξη γρασιδιού. Ιδιαιτέρως σε ασταθή περιβάλλοντα με έντονες εναλλαγές υγρασίας και ξηροθερμικών συνθηκών η μακροχρόνια ή αδιατάρακτη διατήρηση γκαζόν σε ικανοποιητικά επίπεδα όσον αφορά στην υγεία του είναι μάλλον ένας ηράκλειος άθλος. Ο πληθυσμός των φυτών τα οποία απαρτίζουν το γρασίδι κήπου υπόκειται σε τόσες πολλές καταπονήσεις και έρχεται αντιμέτωπος με τόσες πολλές φυτοπαθογόνες παραμέτρους, έτσι ώστε μόνον κάποιος ο οποίος αγνοεί παντελώς τη ζωή του Φυτικού Βασιλείου θα μπορούσε να διανοηθεί το ότι η περιποίηση χλοοτάπητα είναι εύκολη υπόθεση.
Μερικά από τα πιο μεγάλα προβλήματα κατά τη συντήρηση γρασιδιού έχουν σχέση με μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν και
χλοοτάπητα. Υπάρχουν πάρα πολλοί φυτοπαθογόνοι μύκητες φυτών οι οποίοι προσβάλλουν τη χλόη. Μία από τις συχνότερες στην Ελλάδα και ταυτοχρόνως, δυσκολότερα αντιμετωπίσιμες φυτοπαθολογικές καταστάσεις η οποία είναι δυνατό να εκδηλωθεί στο χλοοτάπητα των ιδιωτικών και ιδιόχρηστων χώρων πρασίνου είναι η μυκητολογική ασθένεια γκαζόν με το όνομα "καλοκαιρινή κηλίδωση" ή "θερινή κηλίδωση" ή διεθνώς "summer patch". Το όνομά της οφείλεται στο γεγονός ότι παρουσιάζεται κατά κανόνα με μεγάλη ένταση κατά τους θερινούς μήνες και τις αρχές φθινοπώρου, ενώ τα συμπτώματά της εστιάζονται στην εμφάνιση ενός πλήθους από κηλίδες στο γκαζόν. Η διάγνωση και ταυτοποίηση της προσβολής είναι εξαιρετικώς δύσκολη ακόμα και από έμπειρους επαγγελματίες, ενώ πολλές φορές απαιτείται η αρωγή κάποιας εργαστηριακής μονάδος. Δυστυχώς, η καλοκαιρινή κηλίδωση προκαλείται από ένα μύκητα του οποίου η δραστηριότητα όταν καθίσταται αντιληπτή είναι πολύ δύσκολο να διακριθεί από τα συμπτώματα της παρουσίας άλλων μυκήτων με παραπλήσια συμπεριφορά, όπως συμβαίνει για παράδειγμα κυρίως στην περίπτωση της προσβολής από νεκρωτική δακτυλιωτή κηλίδα ή ακόμα και από φουζάριο. Το summer patch μπορεί να εξελιχθεί πολύ γρήγορα σε ιδιαιτέρως καταστροφική μυκητολογική ασθένεια γκαζόν και για αυτό έχουν ασχοληθεί μαζί της ακόμα και κορυφαία πανεπιστημιακά ιδρύματα σαν το Cornell University στις ΗΠΑ.
Υπεύθυνος για την καλοκαιρινή κηλίδωση ή summer patch είναι ένας από τους φυτοπαθογόνους μύκητες γκαζόν, που ανήκει στο είδος Magnaporthe poae. Είναι ένας ασκομύκητας (Ascomycota) του γένους Μανιαπόρθη (Magnaporthe). Χρειάζεται να επισημάνουμε προς τις φίλες και τους φίλους της ΑΝΘΑΝΑΣΑ το ότι έχει εδαφόβια, αλλά και εκτοτροφικά χαρακτηριστικά διότι τα ορφνόχρωμα μυκήλιά του ή ectotrophic mycelia εξαπλώνονται και προσκολλώνται στην επιφάνεια των προσβεβλημένων ριζών ή ριζωμάτων ή στολώνων ή και των τμημάτων κάτω από το λαιμό των φυτών του γκαζόν. Η διαπλοκή του ριζικού συστήματος των φυτών χλόης, αλλά και η εγγύτητά τους συμβάλλουν στην περαιτέρω επέκταση της προσβολής. Επιπροσθέτως, προκειμένου να πολλαπλασιαστεί ταχύτερα ο συγκεκριμένος μύκητας μεταδίδει πολυάριθμα σπόρια στα προσβεβλημένα τμήματα τα οποία αρχικώς προστατεύονται σε ειδικούς σχηματισμούς και όταν απελευθερώνονται κατακλύζουν τον περιβάλλοντα χώρο φθάνοντας ακόμα και στους κολεούς, δηλαδή στα τμήματα των φύλλων τα οποία περιβάλλουν τους βλαστούς. Έτσι, μπορεί να μεταδοθεί πιο εύκολα με την απλή επαφή, το περπάτημα, τη χλοοκοπτική μηχανή ή ακόμα και τον αέρα.
Σε γενικές γραμμές ο μύκητας Magnaporthe poae της θερινής κηλίδος είναι ένας μακρόβιος, ανθεκτικός οργανισμός και
αναπτύσσεται με το πέρασμα των ετών μέχρι να ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής του με επίπτωση να επεκτείνει σταδιακώς την αποικία του στα πάσχοντα γκαζόν. Ευνοείται ιδιαιτέρως όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι αρκετά υψηλή, κυμαινόμενη την ημέρα από περίπου είκοσι έως τριάντα επτά βαθμούς της κλίμακος Κελσίου και περίπου είκοσι δύο βαθμούς της κλίμακος Κελσίου τη νύκτα σε συνδυασμό με επίσης υψηλή θερμοκρασία εδαφικής επιφανείας, αλλά και υψηλό pH. Οι ιδανικές τιμές είναι αντιστοίχως περίπου είκοσι οκτώ βαθμοί της κλίμακος Κελσίου και περίπου είκοσι βαθμοί της κλίμακος Κελσίου. Έχει την ικανότητα να διαχειμάζει επί μακρόν στα εξασθενημένα προσβεβλημένα τμήματα του γρασιδιού και στην περιοχή των επιπέδων της συσσωρευμένης άχρηστης περίσσειας οργανικής ύλης, δηλαδή του thatch, που προσφέρει πολλές φορές το πιο κατάλληλο περιβάλλον για να αναπτυχθεί η αποικία. Κατά κανόνα, όταν ο καιρός είναι καυτός και ηλιόλουστος, έχοντας διαδεχθεί περιόδους με ζέστη και υγρασία, θα πρέπει να αρχίσουμε να ανησυχούμε για την εκδήλωση συμπτωμάτων ιδιαιτέρως εάν το γκαζόν αποτελείται ή περιλαμβάνει: α΄) Είδη από φεστούκα, β΄) Είδη από πόα, γ΄) Βερμούδα, δ΄) Ζοΰσια, και ε’) Πολλά ζιζάνια. Το πρόβλημα, όμως, έγκειται στο ότι ο μύκητας όταν εκδηλωθεί έχει ήδη επιτύχει την επέκτασή του ακόμα και πριν από πολύ καιρό με δροσερότερες κλιματολογικές συνθήκες. Μάλιστα, εάν ο χειμώνας δεν υπήρξε δριμύς, τότε δεν θα μπορούσαμε να αποκλείσουμε το γεγονός να έχει δράσει πρώιμα ο μύκητας και να αναμένει τις ζέστες για να εμφανιστεί. Αντιθέτως, εάν το καλοκαίρι δεν είναι ιδιαιτέρως θερμό και έχει βροχοπτώσεις, τότε ο μύκητας δεν παρουσιάζεται δυναμικός, αλλά αυτό είναι εξαιρετικώς σπάνιο να συμβεί σε έναν ελληνικό ιδιωτικό και ιδιόχρηστο κήπο. Επίσης, το γκαζόν είναι περισσότερο επιρρεπές στο πρόβλημα όταν είναι καταπονημένο, όπως συμβαίνει για παράδειγμα μετά από υπερβολικώς χαμηλό κούρεμα γρασιδιού ή όταν το έδαφος έχει συμπιεστεί αρκετά. Επιπροσθέτως, στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ εκτιμούμε το ότι αυξάνεται η πιθανότητα να παρουσιαστεί καλοκαιρινή κηλίδωση όταν ένας χλοοτάπητας, που υποφέρει από υπερβολική άχρηστη οργανική ύλη, χαρακτηρίζεται από πλήρη έκθεση στον ήλιο και έχει νότιο προσανατολισμό λόγω ζέστης και υγρασίας ειδικά σε πλαγιές.
Δυστυχώς, στα αρχικά στάδια τα συμπτώματα είναι μάλλον ιδιαιτέρως δυσδιάκριτα. Αρχίζουν να εμφανίζονται διάσπαρτες,
κάπως κυκλικές περιοχές με διάμετρο η οποία κυμαίνεται από περίπου τρία έως δεκαπέντε εκατοστά και στις οποίες το γκαζόν έχει την τάση να λεπταίνει αποκτώντας ανοικτοπράσινη ή φαιά απόχρωση. Όσο ο καιρός ζεσταίνει ή γίνεται καυτός, όπως στην περίοδο ενός ελληνικού θερινού καύσωνος, τόσο αυτές οι περιοχές διευρύνονται αποκτώντας διάμετρο η οποία μπορεί να κυμαίνεται από περίπου τριάντα εκατοστά έως ακόμα και ενενήντα εκατοστά. Με τη διεύρυνση είναι δυνατό όσες κηλίδες συνορεύουν να συνενωθούν σχηματίζοντας μεγαλύτερα ενιαία μπαλώματα, ενώ παραλλήλως ο χρωματισμός τους ξεθωριάζει και μεταχρωματίζονται σε ερυθροχάλκινες. Όσο προχωράει περισσότερο η ασθένεια οι πάσχουσες περιοχές περιλαμβάνουν ένα γρασίδι με καθυστερημένη ανάπτυξη το οποίο συνεχίζει να μεταχρωματίζεται σε μελανοσταχτί. Από μακριά η χλόη θα δείχνει σαν να έχει αποκτήσει η επιφάνειά της επιμήκεις ραβδώσεις οι οποίες θα δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι έχει χτενιστεί από μία αόρατη γιγαντιαία κτένα. Στα τελικά στάδια το γκαζόν καταρρέει και σαπίζει ή παίρνει την χαρακτηριστική όψη του ξηραμένου άχυρου, ενώ οι προσβεβλημένες περιοχές μπορεί να έχουν αποκτήσει πια ένα κάπως ακανόνιστο σχήμα το οποίο πιθανώς να μοιάζει με ημικύκλιο, μισοφέγγαρο, τυρί με τρύπες ή αμοιβάδα.
Είναι αξιοπερίεργο το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της δράσεως του μύκητα, ακόμα και σε αρκετά προχωρημένο στάδιο
της μυκητολογικής ασθένειας, όταν η καταστροφή από καλοκαιρινή κηλίδωση είναι ιδιαιτέρως σημαντική, δεν αποκλείεται να εκδηλωθεί ένα επιπλέον περίεργο φαινόμενο. Συγκεκριμένα, είναι δυνατόν να παρατηρηθεί, όταν γίνει διακριτή, στο κέντρο των περιοχών αυτών μία φυσική αναφύτρωση του γκαζόν, ενώ ο περιμετρικός δακτύλιος να παραμείνει ξηρός σχηματίζοντας μία εικόνα η οποία στη διεθνή ορολογία καλείται συχνά με το αστείο όνομα "frog eye", δηλαδή "μάτι βατράχου", επειδή η όλη εμφάνιση θυμίζει το χαρακτηριστικό μάτι που έχει ο βάτραχος. Εάν παρατηρήσει κάποιος τους προσβεβλημένους ιστούς, όπως είναι στις βάσεις των λαιμών, στις ρίζες ή στους στόλωνες, ίσως διακρίνει μία μελανόχρωμη ή ωχροκάστανη απόχρωση η οποία οφείλεται στο επεκτατικό μυκήλιο του μύκητα, αλλά μπορεί να έρθει αντιμέτωπος και με την παρουσία άλλων νέων μυκήτων σαν το φουζάριο οι οποίοι δευτερογενώς αναπτύχθηκαν στις πάσχουσες περιοχές επιδεινώνοντας περισσότερο τη βεβαρυμμένη κατάσταση του γκαζόν.
Προκειμένου να αποτρέψουμε την εκδήλωση του προβλήματος με την καλοκαιρινή κηλίδα, αλλά και να αποφύγουμε την
εγκατάσταση του μύκητα στο γκαζόν μας, μπορούμε να προβούμε σε κάποιες προληπτικές ενέργειες. Αρχικώς, όπως συχνά αναφέρουμε προς τις φίλες και τους φίλους της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, πρέπει να φροντίσουμε έτσι ώστε προτού εγκαταστήσουμε τον χλοοτάπητα να έχουμε επεξεργαστεί το έδαφος για να είναι γόνιμο, αποστραγγιζόμενο, καθαρό από άχρηστα υλικά και να διαθέτει επί μονίμου βάσεως pH λίγο περισσότερο από έξι μονάδες. Στη συνέχεια, καλό θα ήταν να ακολουθούμε μία ορθολογική λίπανση με πρόγραμμα για να μην επιβαρύνεται το υγιές γρασίδι με υπερβολικές θρεπτικές ουσίες και δη αζωτούχες σε ακατάλληλους χρόνους, όπως είναι κατά την περίοδο με υπερβολική θερινή ζέστη. Από την άλλη, η άρδευση πρέπει να είναι επαρκής και πλούσια αναλόγως των αναγκών οι οποίες υπάρχουν και να συνοδεύεται τις ζεστές ημέρες από syringing, που έχουμε αναφέρει σε άλλα κείμενα από τη δημοσιοποιημένη βάση δεδομένων με τα άρθρα κήπου της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ. Επιπροσθέτως, η σωστή κοπή σε συνδυασμό με την περιοδική απομάκρυνση του επιζήμιου thatch θα περιορίσουν την καταπόνηση των φυτών και θα συμβάλλουν στον περιορισμό του μικροπεριβάλλοντος που ευνοεί την εγκατάσταση του μύκητα Magnaporthe poae. Προληπτικώς, τόσο κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όσο και τις άλλες εποχές μπορούμε να διενεργούμε ειδικούς ψεκασμούς με κατάλληλα εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά μέσα όταν είναι εφικτό, αλλά και όταν κρίνεται δέον μόνο από το άτομο το οποίο έχει να λάβει τη συντήρηση κήπου.
Στην περίπτωση που ο μύκητας Magnaporthe poae κατατροπώσει όλους τους αμυντικούς μηχανισμούς μας και εγκατασταθεί στο γρασίδι, τότε τα πράγματα γίνονται δύσκολα για τη συντήρηση γκαζόν. Κατά τις κηπουρικές εργασίες οι κινήσεις μας στο χώρο πρέπει υποχρεωτικώς να περιοριστούν στο ελάχιστο και το κούρεμα γκαζόν θα γίνεται με μικρότερη συχνότητα χρησιμοποιώντας κατάλληλα συντηρημένη χλοοκοπτική μηχανή την οποία πάντοτε θα καθαρίζουμε μετά από κάθε χρήση, καθώς και θα την ψεκάζουμε με κατάλληλο μυκητοκτόνο κυρίως από κάτω και στους τροχούς προστατεύοντας βέβαια τη μηχανή της. Εάν αντιληφθούμε την παρουσία του στα αρχικά στάδια της εκδηλώσεώς της μυκητολογικής ασθένειας, τότε με την εφαρμογή εγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών μυκητοκτόνων μπορούμε να περιορίσουμε δραστικώς την καλοκαιρινή κηλίδωση σώζοντας τον χλοοτάπητα. Αντιθέτως, εάν καθυστερήσουμε να επέμβουμε, τότε θα πρέπει να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι ο μύκητας θα καταφέρει σοβαρά πλήγματα στην εικόνα του γκαζόν και ότι οι προσπάθειές μας θα εστιαστούν πρωταρχικώς στην καταπολέμησή του. Εξυπακούεται το ότι δεν πρέπει να εφησυχάσουμε στο μέλλον, αλλά να συμπεριφερόμαστε στο γρασίδι σαν οιονεί θύμα διενεργώντας όλες τις προληπτικές ενέργειες.
Τέλος, η καλοκαιρινή κηλίδα ή summer patch μπορεί όταν κρυώσει ο καιρός να δείξει ότι εξαφανίζεται και το γρασίδι να ανακάμπτει, αλλά δεν πρέπει να ξεγελαστούμε. Ο μύκητας που την προκαλεί δρα αρκετά ύπουλα, μακροχρόνια και με υπομονή αναμένοντας τις επερχόμενες κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες για να εκδηλωθεί. Μάλιστα, τίποτα δεν αποκλείει να γίνει ακόμα πιο επικίνδυνη η παρουσία του, αφού θα έχει στο αναμεταξύ το χρόνο να δράσει κατά το συμφέρον του και ανεπαισθήτως.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων