Διά κηπευτικά και καλλιέργεια ντομάτας ή Solanum lycopersicum στον κήπο, καθώς και πληροφορίες ή συμβουλές διά τομάτα ή ντομάτα ώστε να παράγονται υγιείς, όμορφες και νόστιμες ντομάτες, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Δεν είναι κρυφό το γεγονός ότι πολλές φίλες και πολλοί φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, αλλά και διάφοροι τυχεροί ιδιοκτήτες
ιδιωτικών και ιδιόχρηστων κήπων, προσπαθούν να καλλιεργούν κηπευτικά στο χώρο πρασίνου τον οποίο διαθέτουν με σκοπό να απολαύσουν στο τέλος τους λαχταριστούς καρπούς. Από τα κηπευτικά φαίνεται ότι υπάρχει μία ιδιαιτέρα προτίμηση προς την καλλιέργεια ντομάτας, αφού ο ζουμερός καρπός της αποτελεί μία από τις πιο συχνές και σημαντικές πρώτες ύλες στις συνταγές μαγειρικής. Στο ελληνικό οικογενειακό τραπέζι και στην παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή έχει ενταχθεί πλήρως η ντομάτα ή τομάτα, κατά τρόπον ο οποίος πιστοποιεί το ότι έχει γίνει αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής υγιούς διατροφής. Ακόμα και σε βεράντες ή μπαλκόνια γίνεται προσπάθεια για καλλιέργεια ντομάτας μέσα γλάστρες με αποτέλεσμα αυτή η ενέργεια άλλοτε να στέφεται με την επιτυχία της τελικής παραγωγής καρπών, ενώ συχνά άλλοτε δεν καταλήγει στο προσδοκώμενο αποτέλεσμα. Με το παρόν κείμενο από τη δημοσιοποιημένη βάση δεδομένων με τα άρθρα κήπου της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, θα προσπαθήσουμε να προσφέρουμε προς τις φίλες και τους φίλους μας μερικές χρήσιμες πληροφορίες και συμβουλές γύρω από την καλλιέργεια ντομάτας στον ιδιωτικό και ιδιόχρηστο υπαίθριο κήπο. Εξ άλλου, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, ακόμα και από την εξειδικευμένη βιβλιογραφία παραγωγικών καλλιεργειών η οποία μπορεί να εντοπισθεί σε όλα τα αξιόλογα βιβλιοπωλεία, οι φίλες και οι φίλοι μας γνωρίζουν το ότι η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ διακρίνεται από την ιδιαιτέρα σχέση της με την καλλιέργεια ντομάτας ιδιαιτέρως στο θερμοκήπιο.
Έτσι, λοιπόν, θα ξεκινήσουμε επισημαίνοντας το γεγονός ότι το φυτό της ντοματιάς, που αναφέρεται συχνότερα σαν
ντομάτα ή τομάτα, προέρχεται από τις υγροθερμικές περιοχές της νοτιοαμερικανικής ηπείρου. Ανήκει στο είδος Solanum lycopersicum ή Lycopersicon esculentum, της οικογενείας των Σολανιδών (Solanaceae) και ως είναι γνωστόν, καλλιεργείται για τους ζουμερούς, χαρακτηριστικούς βρώσιμους καρπούς του. Οι καρποί της ντομάτας, δηλαδή οι νόστιμες ντομάτες, είναι ιδιαιτέρως θρεπτικοί για τον άνθρωπο. Λόγω καταγωγής η ντομάτα χρειάζεται ζεστά κλίματα. Στην Ελλάδα βεβαίως μπορεί να καλλιεργηθεί υπαίθρια καθ' όλη τη διάρκεια του έτους με εξαίρεση το χειμώνα, ενώ σε θερμοκηπιακές εγκαταστάσεις με κατάλληλο εξοπλισμό επιβιώνει και αυτήν την εποχή. Όπως έχει προαναφερθεί, είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και συνηθισμένα κηπευτικά φυτά που μπορούμε να καλλιεργήσουμε στον κήπο. Σε αρκετά παλαιότερες εποχές υπήρχε μεροληψία εις βάρος της τομάτας επειδή εσφαλμένα εθεωρείτο ότι περιείχε επιβλαβές δηλητήριο για τον άνθρωπο. Όμως, αυτή η προκατάληψη εξαφανίσθηκε και καλλιεργείται στην Ελλάδα για πάρα πολλές δεκαετίες με σκοπό αναλόγως της ποικιλίας να μας προμηθεύει καρπούς οι
οποίοι καταναλώνονται για παράδειγμα στη σαλάτα ή προορίζονται για βιομηχανική χρήση, όπως είναι αυτή που απαιτεί ο συσκευασμένος τοματοπολτός. Θα πρέπει να αναφέρουμε προς τις φίλες και τους φίλους της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ το γεγονός ότι ο καρπός ο οποίος λαμβάνεται από την καλλιέργεια ντομάτας είναι εξαιρετική τροφή διότι: α΄) Χαρακτηρίζεται από λίγες θερμίδες, β΄) Δεν είναι παχυντικός, γ΄) Βρίθει πολύτιμων βιταμινών και θρεπτικών στοιχείων για τον ανθρώπινο οργανισμό, όπως είναι Α, Β1, Β2, C, D, ασβέστιο, ιώδιο, κάλιο, μαγνήσιο, νάτριο ή ο φώσφορος, δ΄) Είναι άριστο αντιοξειδωτικό, ε΄) Υποβοηθάει την πέψη, οπότε είναι άριστο επικουρικό μέσο για την αφομοίωση τροφών, ς΄) Δεν περιέχει ουρικό οξύ, και ζ΄) Επειδή έχει ενταχθεί πάρα πολύ καιρό πλήρως στην παραδοσιακή υγιεινή ελληνομεσογειακή διατροφή εκτιμάται και μελετάται η ενδεχόμενη ευεργετική επίδρασή της στην αντιμετώπιση κακοηθειών, όπως είναι ο καρκίνος προστάτη.
Η καλλιέργεια ντομάτας περιλαμβάνει ένα μεγάλο πλήθος από ποικιλίες. Πολλές από αυτές προέρχονται από τη
βιομηχανική παραγωγή και τις εργαστηριακές μελέτες κολοσσιαίων γεωργικών και αγροτικών βιομηχανιών με διεθνική παρουσία, γεγονός το οποίο πιστοποιεί την τεράστια οικονομική σημασία που προσδιορίζει την εν λόγω καλλιέργεια. Εξ αυτών, υπάρχουν ποικιλίες οι οποίες αναπτύσσονται διαρκώς καθ' ύψος, αλλά και άλλες οι οποίες έχουν την ιδιότητα να αυτοκορυφολογούν τους πλάγιους και κεντρικούς βλαστούς τους, δηλαδή είναι αυτοκλάδευτες, οπότε είναι πιο χαμηλές. Αυτές οι αυτοκλάδευτες είναι ιδανικές για την υπαίθρια καλλιέργεια σε έναν ιδιωτικό και ιδιόχρηστο κήπο, ενώ οι πρώτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν υπαιθρίως ή θερμοκηπιακώς με την προϋπόθεση ότι θα υποστηρίζεται ο κεντρικός βλαστός τους ο οποίος μπορεί άνετα να ξεπεράσει σε ύψος ακόμα και τρεισήμισι μέτρα. Όταν αφεθεί αστήρικτος αυτός ο βλαστός τελικώς θα είναι αδύνατο να παραμείνει όρθιος, θα καμφθεί και θα αρχίσει να έρπει καθιστώντας ιδιαιτέρως δυσχερή την καλλιέργεια του φυτού μέσα στον κήπο. Από την άλλη μεριά, τα άνθη της τομάτας είναι ερμαφρόδιτα και αυτογονιμοποιούμενα, εκτός εάν οι καιρικές συνθήκες γίνουν αντίξοες ειδικώς όταν επικρατεί πολλή ζέστη ή αρκετό κρύο, οπότε χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν κατάλληλες καρποδετικές φυσικές ορμόνες ή επιλεγμένα έντομα επικονιαστές όταν ο χώρος που βρίσκονται τα φυτά είναι περίκλειστος.
Σαν φυτό η τομάτα έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται αρκετά καλά σε διάφορα εδάφη από βαριά έως ελαφρά. Όμως,
αναπτύσσεται και παράγει καλύτερα νόστιμες ντομάτες όταν το έδαφος: α΄) Είναι αρκετά βαθύ, β΄) Είναι γόνιμο, γ΄) Διαθέτει καλή αποστράγγιση, δ΄) Χαρακτηρίζεται από επαρκή αερισμό, ε΄) Είναι αρκετά ζεστό, δηλαδή άνω των περίπου δεκαέξι βαθμών της κλίμακος Κελσίου, ς΄) Διαθέτει pH από έξι έως επτά μονάδες, και ζ΄) Είναι απαλλαγμένο από επιβλαβή χημικά στοιχεία προηγούμενων καλλιεργειών ή λιπάνσεων. Επιπροσθέτως, απαιτεί το νερό της αρδεύσεως: α΄) Να μην είναι πολύ ζεστό ή πολύ κρύο, δηλαδή σε ιδανικές συνθήκες κατάλληλο χαρακτηρίζεται όταν η θερμοκρασία του είναι περίπου δεκαοκτώ βαθμούς της κλίμακος Κελσίου, β΄) Να είναι καλής ποιότητος, και γ΄) Να μην είναι σκληρό ή αλατούχο, αφού χρειάζεται να έχει αγωγιμότητα κάτω των 1000 μmhos/cm και οξύτητα από έξι έως εξίμισι μονάδες.
Προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη βέλτιστη ικανότητα παραγωγής από νόστιμες ντομάτες κατά την καλλιέργεια ντομάτας
σε έναν ιδιωτικό και ιδιόχρηστο κήπο, πρέπει να διατηρούμε κατά το δυνατόν τα φυτά την ημέρα σε θερμοκρασία περιβάλλοντος μεταξύ των είκοσι και εικοσιοκτώ βαθμών της κλίμακος Κελσίου, ενώ τη νύκτα από δεκατρείς έως δεκαοκτώ βαθμούς της κλίθμακος Κελσίου. Οι μεταβολές της θερμοκρασίας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διεξαγωγή της ομαλής λειτουργίας του φυτού της ντομάτας και υποχρεωτικώς πρέπει να παρακολουθούνται διαρκώς. Εάν για λίγες μόνον ώρες η θερμοκρασία μειωθεί κάτω από τους περίπου δύο βαθμούς της κλίμακος Κελσίου ή όταν υπερβεί υπό σκιάν τους περίπου σαράντα οκτώ βαθμούς της κλίμακος Κελσίου, τότε η τομάτα βλάπτεται σοβαρά ή ακόμα ενδέχεται να οδηγηθεί ακόμα και στην καταστροφή. Σε θερμοκρασίες υπό σκιάν άνω των περίπου τριάντα πέντε βαθμών της κλίμακος Κελσίου η τομάτα αδρανοποιεί την ανάπτυξή της, αποβάλλει τα άνθη της, γηράσκει πρόωρα και οι καρποί κακοχρωματίζονται ή δεν θρέφονται σωστά ή υφίστανται εγκαύματα. Ομοίως, το φυτό αρχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα όταν η θερμοκρασία μειωθεί κάτω από οκτώ βαθμούς της κλίμακος Κελσίου. Όσον αφορά στο φως πρέπει να τονίσουμε το ότι η καλλιέργεια ντομάτας ευνοείται από αυτό, αρκεί να μην είναι πολύ έντονο. Όταν η ηλιακή ακτινοβολία διαθέτει τέτοια ένταση, έτσι ώστε να καθιστά το φως υπερβολικό, καλύτερα να προστατεύουμε τα εν λόγω κηπευτικά φυτά στον κήπο με κάποιο ειδικό δίκτυ ή με άλλο μέσο. Επιπροσθέτως, εκτός των άλλων θα πρέπει να γνωρίζουν οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ το ότι η καλλιέργεια ντομάτας χρειάζεται σε ιδανικές συνθήκες αρκετά υψηλή σχετική ατμοσφαιρική υγρασία στο περίπου εξήντα έως εβδομήντα τοις εκατό.
Επειδή η τομάτα είναι ένα ιδιαιτέρως απαιτητικό φυτό σε αξιοποίηση θρεπτικών στοιχείων, χρειάζεται να φροντίζουμε από
νωρίς έτσι ώστε το έδαφος του κήπου να είναι διαμορφωμένο κατάλληλα για να υποδεχθεί τα φυτά για καλλιέργεια ντομάτας. Χρειάζεται να είναι ψιλοχωματισμένο και αφράτο, οπότε καλό θα ήταν να οργώνεται ή να σκάβεται το φθινόπωρο και μέχρι την ανοιξιάτικη φύτευση να έχει υποστεί άλλα δύο με τρία φρεζαρίσματα. Στα τελευταία φρεζαρίσματα πριν τη φύτευση εμπλουτίζουμε και παραχώνουμε στο εδαφικό υπόστρωμα ένα μέρος των θρεπτικών στοιχείων τα οποία χρειάζεται το φυτό και κατόπιν της φυτεύσεως οι υπόλοιπες ποσότητες διασκορπίζονται σε δόσεις στην επιφάνεια προσέχοντας να μη διατηρείται λίπασμα κοντά στο βλαστό, επάνω στα φύλλα και τους καρπούς ή τους σωλήνες και σταλάκτες αρδεύσεως. Το πώς θα γίνει ο καταμερισμός της αναλογίας χορηγήσεως των λιπασμάτων είναι αδύνατο να προσδιοριστεί επακριβώς διότι αυτό εξαρτάται από το χώρο που θα καλλιεργήσουμε τα φυτά στον ιδιωτικό και ιδιόχρηστο κήπο. Σαν μέτρο συγκρίσεως για τις συνολικές ανάγκες στα σημαντικότερα θρεπτικά στοιχεία
τα οποία απαιτούνται έως τη συγκομιδή μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ενδεικτική λίπανση σε επιφάνεια ενός στρέμματος με καλλιέργεια ντομάτας. Συγκεκριμένα, για ένα στρέμμα καλλιέργειας φυτών τομάτας από το οποίο προσδοκούμε φυσιολογικώς να συλλέξουμε περίπου πέντε τόνους καρπούς χρειαζόμαστε ενδεικτικώς κατά εκτίμηση από δεκαπέντε έως είκοσι κιλά άζωτο, πέντε έως έξι κιλά φώσφορο σε πεντοξείδιο του φωσφόρου, είκοσι έως είκοσι πέντε κιλά κάλιο σε οξείδιο του καλίου και τρία έως πέντε κιλά μαγνήσιο σε οξείδιο του μαγνησίου. Καλό θα ήταν να χορηγηθούν επιπρόσθετα χίλια πεντακόσια έως δύο χιλιάδες κιλά χωνεμένης και απολυμασμένης κατάλληλης κοπριάς, συνήθως αγελαδινής. Θεωρητικώς μόνο θα μπορούσαμε να προτείνουμε πριν τη φύτευση να ενσωματωθεί στο έδαφος με βάση τα προαναφερθέντα, το δέκα έως δεκαπέντε τοις εκατό του αζώτου, το ογδόντα έως εκατό τοις εκατό του φωσφόρου, το δέκα έως δεκαπέντε τοις εκατό του καλίου, το τριάντα έως σαράντα τοις εκατό του μαγνησίου και όλη η κοπριά. Βεβαίως, εκτός από την υπαίθρια καλλιέργεια ντομάτας, μπορεί να λάβει χώρα και καλλιέργεια με υδροπονία, αλλά κάτι τέτοιο δεν το συστήνουμε σε έναν ιδιωτικό και ιδιόχρηστο χώρο πρασίνου όπου η ερασιτεχνική καλλιέργεια αποσκοπεί στη συγκομιδή μικρών ποσοτήτων από νόστιμες ντομάτες για οικογενειακή και οικιακή χρήση.
Τα φυτά τομάτας τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για φύτευση και μελλοντική καλλιέργεια ντομάτας πρέπει να είναι υγιή,
καλά αναπτυγμένα, δηλαδή ψημένα και κοντόχονδρα και όχι με πολλά ή άχρηστα διάσπαρτα βλαστάρια σαν να είναι βλαστομανισμένα. Μπορούμε, είτε να αγοράσουμε έτοιμα φυτάρια από το εμπόριο ή να τα δημιουργήσουμε μόνοι μας από σπόρο. Η φύτευση γίνεται στον υπαίθριο χώρο των κήπων στα μέσα της ανοίξεως κατά τις απογευματινές ώρες όταν δούμε ότι τα φυτάριά μας αρχίζουν να εμφανίζουν την πρώτη ταξιανθία τους και πριν το άνοιγμα των ανθέων από όπου θεωρητικώς θα δέσουν οι πρώτοι καρποί στο μέλλον. Προσέχουμε πάντοτε να μην βλάψουμε τις ευαίσθητες ρίζες. Στις ιδιαίτερες καλλιεργητικές συνθήκες του κήπου, αμέσως μετά τη φύτευση πρέπει να ποτίσουμε για παράδειγμα με ένα ποτιστήρι, διαλύοντας στο νερό κατάλληλο υδατοδιαλυτό ισορροπημένο λίπασμα, ενώ
την επόμενη ημέρα καλό θα ήταν να ριζοποτίσουμε με μυκητοκτόνο. Αυτό το ριζοπότισμα μόνο με λίπασμα το επαναλαμβάνουμε μετά από δέκα ημέρες περίπου. Η φύτευση στους κήπους συνήθως γίνεται με δύο τρόπους: α΄) Σε παράλληλους μονούς στίχους, έτσι ώστε η απόσταση του ενός φυτού από το άλλο επί του ίδιου στίχου να είναι περίπου μισό μέτρο, ενώ ο κάθε στίχος απέχει από τον εκατέρωθεν παράλληλό του ένα μέτρο, και β΄) Σε παράλληλους διπλούς στίχους ή διπλογραμμές, δηλαδή δύο στίχοι είναι πλησιέστερα μεταξύ τους σε απόσταση περίπου εβδομήντα εκατοστών απέχοντας από τους εκατέρωθεν πλαϊνούς παράλληλους στίχους περίπου ένα μέτρο και είκοσι εκατοστά, ενώ η απόσταση του ενός φυτού από το άλλο επί του ίδιου στίχου είναι περίπου μισό μέτρο. Συνιστάται η μέθοδος των διπλογραμμών διότι κατά τους θερινούς μήνες με την έντονη ζέστη οι καρποί χρειάζονται προστασία η οποία παρέχεται από το πυκνότερο φύλλωμα.
Όσον αφορά στο πότισμα, συστήνουμε στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ να γίνεται με αυτοματισμό και με σταλάκτες μικροπαροχής
ύδατος για μικροάρδευση κατά τις πρωινές ή απογευματινές ώρες. Πρέπει να φροντίζουμε για μην ξηραίνεται το χώμα όπου αναπτύσσεται η ρίζα του κάθε φυτού, αλλά να είναι νοτισμένο. Όταν αναπτυχθεί πλήρως και δέσει καρπούς κάθε φυτό τομάτας απαιτεί τον θερμότερο καλοκαιρινό μήνα χορήγηση ύδατος σε ποσότητες δύο έως τριών λίτρων ανά ημέρα. Πριν και μετά από αυτό το διάστημα οι ανάγκες είναι μικρότερες συναρτήσει πάντοτε της ζέστης η οποία επικρατεί στο περιβάλλον του κήπου, αλλά και της διάρκειας που έχει η ημέρα ή των εξειδικευμένων αναγκών των φυτών τομάτας που καλλιεργούμε. Προτείνεται, όμως, να ρυθμιστεί η παροχή ύδατος κατά τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε να αρδεύονται πάντοτε καθημερινώς τα φυτά ή τουλάχιστον κάθε δεύτερη ημέρα με σωληνώσεις οι οποίες να βρίσκονται και να αρδεύουν στο εσωτερικό των διπλογραμμών. Θα ήταν ιδανικό οι σωληνώσεις αρδεύσεως να είναι συνδεδεμένες σε εγκατάσταση υδρολιπάνσεως. Εάν είμαστε τυχεροί και διαθέτουμε τη δυνατότητα υδρολιπάνσεως, τότε πρέπει στα αρχικά στάδια αναπτύξεως των φυτών να χρησιμοποιούμε υδατοδιαλυτά λιπάσματα πλούσια σε κάλιο και σταδιακώς θα αυξάνουμε τη δοσολογία του αζώτου μέχρι οι χορηγούμενες ποσότητες των δύο αυτών στοιχείων να εξισωθούν όταν τα φυτά αναπτυχθούν πλήρως. Διευκρινίζουμε, όμως, το γεγονός ότι στην περίπτωση κατά την οποίαν το νερό της υδρολιπάνσεως πρέπει να αυξηθεί λόγω αρδευτικών αναγκών, τότε η ποσότητα του λιπάσματος πρέπει υποχρεωτικώς να αναπροσαρμοστεί καταλλήλως κατά κανόνα σε μικρότερες αναλογίες προκειμένου να αποφευχθούν φαινόμενα τοξικότητος.
Αξίζει να τονίσουμε το ότι κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου πρέπει να προβαίνουμε σε ελαφρά σκαλίσματα
του χώματος πέριξ του κεντρικού βλαστού για να μην συμπιέζεται το έδαφος και για να αερίζεται καλύτερα ή να καταστρέφονται τα επιβλαβή ζιζάνια. Επιπλέον, καθώς έχουμε προαναφέρει, οι περισσότερες μη αυτοκλάδευτες ποικιλίες ντομάτας συμπεριφέρονται με μία έρπουσα ή αναρριχητική διάθεση και για αυτό χρειάζονται στήριξη με υποστυλώματα. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πασσάλους ή ανθεκτικά ελαστικά κορδόνια. Με αυτόν τον τρόπο βοηθάμε το κάθε φυτό τομάτας να αερίζεται καλύτερα, η περιποίηση και παρατήρηση για φυτασθένειες είναι πιο αποδοτική, ενώ οι καρποί διατηρούνται καθαροί και προστατευμένοι από την καλύτερη οριζόντια διάταξη του φυλλώματος. Τέλος, εάν χρειασθεί να κλαδέψουμε μία ντομάτα, πρέπει να αφαιρέσουμε λίγο φύλλωμα για να μην την απογυμνώσουμε. Το κλάδεμα ή ξεκαθάρισμα διενεργείται μόνο όταν πρέπει να περιορίσουμε την υπερβολική βλάστηση. Ομοίως, μπορούμε να περιορίσουμε το μεγάλο αριθμό των καρπών με σκοπό να παραλάβουμε αριθμητικώς λιγότερους, αλλά ποιοτικώς πολύ ανώτερους καρπούς. Εάν από λάθος αποφυλλωθεί υπερβολικώς ένα φυτό, τότε οφείλουμε να αναπροσαρμόσουμε τη λίπανσή του δίδοντας έμφαση στη χορήγηση του αζώτου και να κορυφολογούμε καταλλήλως για να αναπτυχθούν νέα βλαστάρια.
Η καλλιέργεια ντομάτας είναι μία διαδικασία όχι και τόσο εύκολη, όσο θέλουν κάποιοι να πιστεύουν. Μπορεί να μας
δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα η αναμονή της συγκομιδής των καρπών, αλλά τίποτα δεν αποκλείει το γεγονός ότι θα εξασφαλίσουμε μία καλλιέργεια απαλλαγμένη από φυτοπαθολογικά προβλήματα. Στα κείμενα από τη δημοσιοποιημένη βάση δεδομένων με τα άρθρα κήπου της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ συγκαταλέγονται αρκετά όπου γίνεται αναφορά σε φυτοπαθολογικά προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν τα κηπευτικά και βεβαίως, οι ντομάτες. Όμως, παρ' όλες τις ευαισθησίες του φυτού της ντοματιάς, εμείς στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ ανεπιφυλάκτως προτείνουμε προς τις φίλες και τους φίλους μας να επιχειρούν τέτοιες καλλιέργειες. Τέλος, δεν θα ήταν καθόλου παράλογο το γεγονός ακόμα και να πειραματίζονται με διάφορες ποικιλίες οι οποίες έχουν ποικιλόμορφα χαρακτηριστικά αναπτύξεως για να αποκομίζουν πληθώρα από σχετικές εμπειρίες και εάν είναι δυνατόν να καλλιεργούν ντομάτες οι οποίες παράγουν καρπούς με χαρακτηριστικά τα οποία διαφέρουν από εκείνα που έχουμε συνηθίσει, όπως για παράδειγμα το χρώμα τους να μην είναι ερυθρό.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων