Διά τροφοπενίες φυτών, την τροφοπενία αζώτου εις τα κηπευτικά ή nitrogen deficiency και τη σχέση που έχει το άζωτο με την ένδεια φυτών, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Αδιαμφισβητήτως ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία για την ανάπτυξη των φυτών του κήπου είναι το άζωτο (Ν) το οποίο
είναι απολύτως αναγκαίο ειδικώς στους καλλωπιστικούς χλοοτάπητες που διακοσμούν τους ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους χώρους πρασίνου. Σε γενικές γραμμές ο άνθρακας (C), το οξυγόνο (O), το υδρογόνο (H) και το άζωτο αποτελούν την χημική βάση του Φυτικού Βασιλείου. Η παρουσία του αζώτου είναι απολύτως αναγκαία για τη διατήρηση στη ζωή των φυτικών ιστών και η απώλειά του είναι ικανή να οδηγήσει ακόμα και στην κατάρρευση του φυτού το οποίο υποφέρει από την προβληματική αξιοποίησή του. Μάλιστα, πολλά φυτά έχουν την ιδιότητα να συμβιώνουν με μικροοργανισμούς ή να διαθέτουν ειδικώς διαμορφωμένο ριζικό σύστημα με σκοπό την καλύτερη αξιοποίηση του εν λόγω στοιχείου. Όμως, τόσο στα κηπευτικά, όσο και στα υπόλοιπα καλλωπιστικά φυτά, δεν είναι σπάνια η εκδήλωση μίας σοβαρής διατροφικής διαταραχής η οποία σχετίζεται με την προβληματική πρόσληψη ή αξιοποίηση του αζώτου και η οποία δεν είναι άλλη από την ένδεια ή τροφοπενία αζώτου ή nitrogen deficiency, που συνιστά μία από τις πιο σοβαρές τροφοπενίες φυτών.
Καθώς έχει προαναφερθεί σε άλλα κείμενα από τη δημοσιοποιημένη βάση δεδομένων με τα άρθρα κήπου, το άζωτο αποτελεί ένα από τα μεγαλοστοιχεία. Υπάρχει άφθονο στη Φύση, ενώ τα φυτά το αξιοποιούν κυρίως μέσω του ριζικού συστήματός τους αντλώντας το σε μεγάλες ποσότητες από το έδαφος. Στην περιοχή του εδαφικού υποστρώματος το άζωτο βρίσκεται σε οργανική ή σε ανόργανη μορφή. Καλό θα ήταν να γνωρίζουν οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ το ότι η φυσική ανακύκλωση της οργανικής ύλης συμβάλλει με τον καλύτερο τρόπο στον εμπλουτισμό του εδάφους σε άζωτο, αλλά ενδέχεται στα πρώτα στάδιά της διαδικασίας να περιορίσει πρόσκαιρα τις ποσότητές του εξ αιτίας της ενεργοποιήσεως και δράσεως μικροοργανισμών οι οποίοι αποδομούν αυτήν την ύλη. Σε ανόργανη μορφή βρίσκεται κυρίως στις αμμωνιακές, νιτρικές ή νιτρώδεις ενώσεις. Οι ανόργανες μορφές αξιοποιούνται από τις ρίζες με την πρόσληψη των αντίστοιχων ιόντων. Όσο περνάει ο χρόνος ένα τμήμα του οργανικού αζώτου στο έδαφος μετατρέπεται με φυσικές διαδικασίες σε ανόργανη μορφή. Αξίζει να τονίσουμε το γεγονός ότι το νιτρικώς προερχόμενο άζωτο είναι πιο γρήγορα αξιοποιήσιμο από τα φυτά, αλλά ξεπλένεται πιο εύκολα και οι νιτρικές λιπάνσεις πρέπει να είναι συχνότερες με μικρότερες ποσότητες όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος υπερβαίνει περίπου τους δεκαπέντε με δεκαοκτώ βαθμούς της κλίμακος Κελσίου. Αντιθέτως, το αμμωνιακό άζωτο παραμένει περισσότερο στο έδαφος και θα μπορούσε να χορηγηθεί με χαμηλότερες θερμοκρασίες.
Χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση, το άζωτο στο έδαφος ανακυκλώνεται με φυσικό τρόπο. Η διαδικασία αποδομήσεως οργανικών ουσιών, η δέσμευση από την ατμόσφαιρα και η διάλυση αζωτούχων ενώσεων που καταλήγουν στο έδαφος από την ατμόσφαιρα είναι οι κύριες μέθοδοι παραγωγής του εδαφικού αζώτου. Όμως, η δράση του ανθρώπου διαταράσσει το οικοσύστημα με επίπτωση, ειδικώς στις παραγωγικές καλλιέργειες, να απαιτείται συχνά η χορήγηση αζωτούχων λιπασμάτων. Επίσης, από την άλλη μεριά το έδαφος με φυσικό τρόπο χάνει αρκετές ποσότητες αζώτου οι οποίες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από τα φυτά εξ αιτίας: α΄) Των έντονων βροχοπτώσεων, β΄) Του ξεπλύματος με υπερβολικώς πολύ νερό, οπότε τότε ενδεχομένως να εμφανίζονται χλωρώσεις, γ΄) Της διαβρώσεως των ανώτερων στρωμάτων του εδάφους, και δ΄) Της μετατροπής αζωτούχων ενώσεων από τη μία μορφή σε κάποια άλλη μορφή η οποία να είναι ενδεχομένως πτητική. Δυστυχώς, πάλι η ανθρωπογενής δραστηριότητα στις καλλιεργούμενες εκτάσεις προκαλεί ανωμαλίες στις φυσικές απώλειες του αζώτου κυρίως εξ αιτίας της εντατικής παραγωγής η οποία απομακρύνει οργανική ύλη και θρεπτικούς πόρους από το έδαφος.
Ο ρόλος ο οποίος διαδραματίζει το άζωτο στην ομαλή λειτουργία των φυτών είναι εξαιρετικώς σημαντικός, αλλά και πολύπλοκος. Επιγραμματικώς θα αναφέρουμε το ότι κατ' αρχάς είναι εκείνο το στοιχείο στο οποίο οφείλει την ύπαρξή της η χλωροφύλλη. Επίσης, πλήθος αμινοξέων και πρωτεϊνών χρειάζονται το άζωτο για τη συγκρότησή τους. Από την άλλη μεριά είναι υπεύθυνο για τη ρύθμιση του ρυθμού βλαστικής αναπτύξεως και παίζει σπουδαίο ρόλο στην διαδικασία της καρποδέσεως.
Η απώλεια αζώτου από το έδαφος ή η προβληματική αξιοποίησή του από τα φυτά στον κήπο μας και δη τα κηπευτικά, έχει
κάποιες σοβαρές επιπτώσεις. Σε μία τροφοπενία αζώτου ή nitrogen deficiency επειδή το άζωτο είναι ένα πολύ ευκίνητο στοιχείο εντός των φυτών, τα συμπτώματα του προβλήματος εντοπίζονται κατά τα πρώτα στάδια στα μεγαλύτερης ηλικίας φύλλα τα οποία βρίσκονται πλησιέστερα προς τη βάση των βλαστών. Αρχικώς τα φύλλα χάνουν σταδιακώς το υγιές πράσινο χρώμα τους αποκτώντας μία χλωμή ωχροπράσινη όψη η οποία συνοδεύεται από μερική σκλήρυνση στην υφής τους και μοιάζουν σαν έχουν την τάση να συρρικνώνονται. Από την περιφέρεια προς το κέντρο τους, αρχίζοντας συνήθως από την αντίθετη θέση του μίσχου, παρατηρούνται μικρότερες ή μεγαλύτερες περιοχές σαν στίγματα με ωχρή απόχρωση. Η τροφοπενία αζώτου ειδικώς σε κάποια φυτά και κυρίως τα εσπεριδοειδή μπορεί να δημιουργεί στα φύλλα τους ωχροκίτρινες νευρώσεις. Όσο επιβαρύνεται το φυτό είτε είναι κηπευτικό, είτε οποιοδήποτε άλλο φυτό, με την τροφοπενία αζώτου τα παλαιότερα φύλλα μεταχρωματίζονται σε ωχροκίτρινα ώσπου τελικώς γίνονται καφετιά ή σκουροκάστανα και νεκρώνονται παραμένοντας επί μακρόν επάνω στους βλαστούς μέχρι να τα απομακρύνει κάποια βροχή ή ο αέρας. Από την άλλη μεριά η όλη εμφάνιση του φυτού γίνεται καχεκτική, δείχνει σαν να μην έχει θέληση να πυκνώσει, ενώ οι βλαστοί του γίνονται λεπτοί και ξυλώδεις.
Πρέπει να τονίσουμε ιδιαιτέρως το ότι η συγκεκριμένη διατροφική ανωμαλία, που σχετίζεται με την εκτεταμένη έλλειψη ή
αδυναμία αξιοποιήσεως του αζώτου, έχει επιπτώσεις και στην παραγωγή των κηπευτικών. Σε γενικές γραμμές παρατηρείται έντονη καρπόπτωση ή τουλάχιστον η παραγωγή δεν είναι ικανοποιητική κατά το προσδοκώμενο. Η ανθοφορία και η καρπόδεση δεν είναι οι αναμενόμενες, ενώ οι εμφανιζόμενοι καρποί υποφέρουν από μερικό νανισμό ή δυσπλασίες ή ανωμαλίες στο σωστό χρωματισμό τους. Για παράδειγμα, χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των αγγουριών, αφού στα αγγούρια τα οποία υποφέρουν από τροφοπενία αζώτου διαμορφώνεται ένα μυτερό άκρο. Επίσης, στα πορτοκάλια παρουσιάζεται κάπως μελανέρυθρη η απόχρωσή τους. Η γεύση των καρπών είναι υποβαθμισμένη και σε πολλούς ανθρώπους μπορεί να δημιουργεί μία στυφότητα ή πίκρανση. Κατά κανόνα οι καρποί που υποφέρουν είναι λιγότερο χυμώδεις και περισσότερο σκληροί από το συνηθισμένο. Κάποιες νοικοκυρές, όμως, πιστεύουν ότι τέτοιοι καρποί είναι πιο κατάλληλοι για να δημιουργούν γλυκό του κουταλιού.
Οι αιτίες οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση τροφοπενίας αζώτου σε κηπευτικά ή εν γένει σε φυτά του
ιδιωτικού και ιδιόχρηστου κήπου είναι πολλές. Μία από τις σπουδαιότερες είναι η υπερβολική άρδευση ή η έντονη βροχόπτωση, που ξεπλένουν το έδαφος στην περιοχή της ριζόσφαιρας και του ριζικού συστήματος. Από την άλλη μεριά, όταν επικρατεί εδαφική ξηρασία και δημιουργήσουμε λιμνάζοντα ύδατα πάνω από τις ρίζες μπορεί να προξενήσουμε τροφοπενία αζώτου. Προβλήματα στην πρόσληψη ή αξιοποίηση του αζώτου μπορεί να δημιουργήσει επίσης: α΄) Ένα πολύ όξινο έδαφος, β΄) Ένα πολύ βαρύ έδαφος, γ΄) Ένα πολύ ελαφρύ έδαφος. δ΄) Η απουσία οργανικής ύλης στο έδαφος, και ε΄) Η εναπόθεση μεγάλων ποσοτήτων μερικώς αποσυντεθημένης οργανικής ύλης στο έδαφος. Από την άλλη μεριά η χαμηλή θερμοκρασία εδάφους στην περιοχή των ριζών ή οι παρατεταμένη χαμηλή ατμοσφαιρική θερμοκρασία, καθώς και η υπερβολική λίπανση με ανταγωνιστικά θρεπτικά στοιχεία, όπως είναι το κάλιο και ο φώσφορος, δημιουργούν προβλήματα στην αξιοποίηση του στοιχείου προκαλώντας τροφοπενία αζώτου. Τέλος, ευθύνη ενδέχεται να έχουν φυτοπαθολογικά προβλήματα τα οποία επηρεάζουν τη λειτουργία του ριζικού συστήματος των κηπευτικών, όπως είναι για παράδειγμα οι φυτοπαθογόνοι νηματώδεις.
Προκειμένου να αποφύγουμε στον ιδιωτικό και ιδιόχρηστο χώρο πρασίνου την εκδήλωση προβλημάτων θρέψεως σαν την τροφοπενία αζώτου ή nitrogen deficiency, όταν καλλιεργούμε κηπευτικά και καλλωπιστικά φυτά καλό θα ήταν να επιλέγουμε τη διαδικασία της αμειψισποράς και της χλωρής λιπάνσεως. Πρέπει να φροντίζουμε έτσι ώστε να αερίζεται καλά το έδαφος, ενώ η άρδευση ενδείκνυται να λαμβάνει χώρα με σταλάκτες. Ο συνεχής λελογισμένος εμπλουτισμός του εδαφικού υποστρώματος με πρόσθετο καλό απολυμασμένο και εμπλουτισμένο εδαφοβελτιωτικό υλικό το οποίο μπορεί να περιέχει τύρφη, περλίτη και οργανική ουσία, επιβάλλεται εάν θέλουμε να διατηρήσουμε την παραγωγή καρπών και την οξύτητα του εδάφους σε ικανοποιητικά επίπεδα. Εξ άλλου, κάτι τέτοιο είναι αναγκαίο για να διατηρήσουμε μία ορθολογική σχέση αναλογίας άνθρακος και αζώτου στο έδαφος, αφού η τεχνητή διατάραξη μπορεί να οδηγήσει σε ανωμαλία στην αξιοποίηση των οργανικών και ανοργάνων ενώσεων του αζώτου.
Ευτυχώς, η αντιμετώπιση του προβλήματος με την τροφοπενία αζώτου όταν εμφανισθεί μπορεί να γίνει με πολλά διαθέσιμα μέσα, αφού πρώτα εντοπισθεί και διορθωθεί το αίτιο που την προξένησε. Συνήθως η θεραπεία είναι σχετικώς βραχυχρόνια, αρκεί να χρησιμοποιούνται τα κατάλληλα υλικά. Χάρις εις την εξέλιξη της επιστήμης έχουν δημιουργηθεί λιπαντικές ουσίες είτε για υδρολίπανση, είτε για διαφυλλική λίπανση, είτε για λίπανση εδάφους οι οποίες έχουν ενσωματώσει νέες τεχνολογίες αποδεσμεύσεως αζωτούχων λιπαντικών ενώσεων με πολλή καλή αποτελεσματικότητα στην απορρόφηση από τα φυτά παρ' όλο που δυστυχώς τις περισσότερες φορές η υψηλή ποιότητα των συγκεκριμένων λιπασμάτων συνοδεύεται από υψηλό χρηματικό κόστος χρήσεως.
Θα κλείσουμε αυτό το κείμενο με μία διαπίστωση την οποία έχει κάμνει η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ κατά την εκτέλεση των εργασιών της όσον αφορά στη συντήρηση κήπων. Μερικοί ιδιοκτήτες ιδιωτικών και ιδιόχρηστων χώρων πρασίνου προσπαθώντας να επέμβουν μόνοι τους με δράσεις λιπάνσεως στο χώρο τους, ειδικώς όταν αυτός διαθέτει γκαζόν, θεωρούν σκόπιμο το να λιπαίνουν κάμνοντας χρήση λιπασμάτων για τα οποία δεν γνωρίζουν τη συμπεριφορά τους στο έδαφος και τη δράση τους όσον αφορά στα φυτά. Κάποιες φορές λειτουργούν αυθαίρετα, άλλες παρορμητικώς και σε άλλες περιπτώσεις αρκούνται απλώς στην επιπόλαιοι ανάγνωση των χημικών συστατικών. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η συχνή εφαρμογή θειικής αμμωνίας σε καλλωπιστικά, κηπευτικά και δυστυχώς χλοοτάπητες. Δυστυχώς, αυτό συχνά αποδεικνύεται λανθασμένη ενέργεια μακροπροθέσμως για πολλούς λόγους, αφού θα αναφέρουμε απλώς το ότι η εφαρμογή των εν λόγω λιπασμάτων εάν απαιτείται πραγματικώς πρέπει να γίνεται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, σε συγκεκριμένες στιγμές κατά την διάρκεια της ημέρας και με συγκεκριμένη αρδευτική τακτική. Πολλά τέτοια λιπάσματα δρουν καυστικώς όταν σχηματίζονται πτητικές ενώσεις, ενώ σταδιακώς καταστρέφουν την αλκιμότητα των φυτών και κυρίως του γκαζόν το οποίο δείχνει σαν να γερνάει προώρως.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων