Διά κομμίωση ή brown rot gummosis ή Phytophthora species και ασθένειες εσπεριδοειδών, προβλήματα φυτών με μυκητολογικές ασθένειες και μύκητες φυτών, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Δεν είναι λίγες οι φορές κατά τις οποίες οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ ταλαιπωρούνται από ασθένειες
εσπεριδοειδών οι οποίες επηρεάζουν την υγεία και την παραγωγή των δέντρων που καλλωπίζουν τον ιδιωτικό και ιδιόχρηστο κήπο. Πολύ σοβαρές και δυστυχώς, συχνές είναι οι μυκητολογικές ασθένειες οι οποίες ευθύνονται για σοβαρότατα προβλήματα φυτών ή ακόμα και για την καταστροφή τους. Βεβαίως, οι φυτοπαθογόνοι μύκητες φυτών είναι πάρα πολλοί με επίπτωση να είναι πολλά και τα φυτοπαθολογικά προβλήματα που προκαλούν. Στο παρόν κείμενο από τη δημοσιοποιημένη βάση δεδομένων με τα άρθρα κήπου της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, θα περιοριστούμε στις ασθένειες εσπεριδοειδών και θα εστιάσουμε σε ένα συγκεκριμένο φαινόμενο με το οποίο έρχονται συχνά αντιμέτωποι οι ιδιοκτήτες των χώρων πρασίνου. Το θέμα το οποίο θα μας απασχολήσει ενδιαφέρει και άλλα καρποφόρα δέντρα, όπως τα πυρηνόκαρπα βερικοκιές ή ροδακινιές, παρ' όλο που μπορεί να παρατηρούνται μικρές ή μεγάλες διαφοροποιήσεις στην ταυτότητα του φαινομένου, σαν την περίπτωση του βακτηριακού έλκους.
Πιο συγκεκριμένα, λοιπόν, μία από τις ασθένειες εσπεριδοειδών την οποία θα χαρακτηρίζαμε ιδιαζόντως σοβαρή είναι η
αποκαλούμενη "κομμίωση". Αυτή μεταξύ άλλων συνδέεται επιπλέον με έντονα ή παρατεταμένα κλιματολογικά φαινόμενα, καθώς και με κοινότοπα σφάλματα σχετικώς με την εξασφάλιση της υγιεινούς διαβιώσεως του δέντρου, όπως είναι για παράδειγμα η συχνή διαβροχή του κορμού ή το ακατάλληλο κλάδεμα. Το όνομά της το έχει λάβει από το χαρακτηριστικό γεγονός της εκροής μίας κολλώδους, παχυρρεύστου ουσίας από τα πάσχοντα τμήματα του προσβεβλημένου εσπεριδοειδούς η οποία προσδιορίζεται με το χαρακτηρισμό "κόμμι". Το χρώμα αυτού του εκκρίματος διαφοροποιείται αναλόγως διαφόρων παραμέτρων, όπως είναι το είδος του ασθενούντος φυτού, ο χρόνος εκθέσεώς του στο περιβάλλον και η ένταση της προσβολής, αλλά κατά κανόνα είναι ανοικτή απόχρωση του μελανέρυθρου ή του ωχροκίτρινου. Σε πρώτη φάση είναι συνήθως αρκετά διαυγές, μαλακό και εύπλαστο, αλλά όσο περνάει ο καιρός καθίσταται από την εξωτερική του επιφάνεια προς το εσωτερικό περισσότερο δύσπλαστο, ώσπου καταλήγει αποξηραμένο και σκληρό. Η εκροή μοιάζει αρχικώς σαν να δακρύζει το φυτό με κόμμι, αλλά σταδιακώς ενδέχεται να κατρακυλάει ή να μεγεθύνεται στη θέση του προϋπάρχοντος κόμμεως εξ αιτίας της αποθέσεως περισσότερου υλικού στην πάσχουσα περιοχή. Πρέπει να τονίσουμε με έμφαση το ότι η οπτική παρατήρηση της προσβολής κατά τα πρώτα στάδιά της δεν πρέπει να περιορίζεται μόνο στον εντοπισμό του συμπτώματος της εκροής του κόμμεως για να πιστοποιήσουμε την ασθένεια, αλλά πρέπει να επεκτείνεται σε όλο το δένδρο. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι κάποιας μορφής κόμμι ή βλεννώδες έκκριμα μπορεί να εμφανίζεται στο εσπεριδοειδές δέντρο χωρίς αυτό να υποφέρει από παθογόνο κομμίωση, αλλά να εκκρίνεται σακχαρούχος κολλώδης μάζα με μορφή πυκνού μελιτώματος ως αποτελέσματος της φυσιολογικής αντιδράσεως του μεταβολισμού του σε κάποιες καταπονήσεις του εξ αιτίας κυρίως δυσμενών επιδράσεων των εδαφοκλιματικών συνθηκών και πληγών ή επειδή ενδέχεται να πάσχει από κάποιο άλλο φυτοπαθολογικό νόσημα το οποίο προξενεί ανάλογο έκκριση κόμμεως, όπως συμβαίνει με την ψώρωση ή τη φόμοψη. Τέτοιες φυσιολογικές αντιδράσεις είναι για παράδειγμα η ταχεία αποβολή πλεονάζοντος ύδατος από φυτικούς ιστούς ή οι ανώμαλες μεταβολές των υδατανθρακικών αποθεμάτων.
Η φυτοπαθογόνος κομμίωση η οποία μας απασχολεί διότι ταλαιπωρεί τα δέντρα, στην πραγματικότητα είναι μία από τις μυκητολογικές ασθένειες που μπορούν να πλήξουν τα εσπεριδοειδή δέντρα σαν το κουμ κουάτ, την πορτοκαλιά ή τη λεμονιά. Όμως, επειδή το φαινόμενο της προβληματικής εκροής κόμμεως από μύκητες φυτών εκτός από τα εσπεριδοειδή μπορεί να εκδηλωθεί και σε άλλα οπωροφόρα δέντρα τα οποία κοσμούν τους ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους, καλό θα ήταν οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ να ενημερωθούν περί του θέματος. Θα ασχοληθούμε αποκλειστικώς με τα ξινά, αλλά υπάρχουν φυτοπαθογόνοι μύκητες οι οποίοι είναι ικανοί να οδηγήσουν στην ασθένεια κομμίωση διαφορετικά οπωροφόρα δέντρα.
Έτσι, λοιπόν, πρέπει να αναφέρουμε το ότι τα είδη των συγκεκριμένων μυκήτων που προσβάλλουν ειδικώς τα ξινά ανήκουν συνηθέστερα στο γένος Φυτόφθορα (Phytophthora), ενώ τα πιο χαρακτηριστικά εξ αυτών είναι κυρίως τα είδη Phytophthora citrophthora και Phytophthora nicotianae ή parasitica. Παρά τη γενική πεποίθηση ότι οι μύκητες οι οποίοι επιτίθενται στα φυτά εμφανίζονται ξαφνικώς μόνον όταν εκδηλώνεται προηγουμένως κάποιο πρόβλημα υγείας σε αυτά, η πραγματικότης είναι συνήθως διαφορετική. Οι μύκητες έχουν δημιουργηθεί από την σοφή εξελικτική διαδικασία την οποία καθόρισε η μητέρα Φύση για να εξυπηρετούν συγκεκριμένους λειτουργικούς ρόλους στο οικοσύστημα. Έτσι, υφίστανται διασκορπισμένοι στο χώρο πρασίνου που διαθέτουμε ακόμα και όταν όλα τα φυτά βρίσκονται στην πιο φυσιολογική και υγιή κατάστασή τους. Μάλιστα, οι συγκεκριμένοι φυτοφθορικοί μύκητες επιβιώνουν και διαχειμάζουν στο έδαφος από όπου ξεκινούν την επιδρομή τους στα εσπεριδοειδή όταν δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για μία τέτοια επίθεση. Προκειμένου να μετατραπεί μία αποικία μυκήτων σε επικίνδυνη για τα εσπεριδοειδή χρειάζεται να υπάρξουν κάποιες προϋποθέσεις οι οποίες κατά κανόνα σχετίζονται με την κακή υγιεινή τους.
Η κομμίωση είναι εις θέσιν να προσβάλλει όλα τα μέρη του εσπεριδοειδούς φυτού, είτε υπέργεια, είτε υπόγεια στα
επιφανειακά κυρίως τμήματα των ριζών τα οποία βρίσκονται πλησίον της νοητής προεκτάσεως του κεντρικού κορμού. Αναλόγως του είδους του μύκητα Phytophthora μπορεί να παρατηρηθεί μία ιδιαιτέρα προτίμηση άλλοτε στο υπέργειο και άλλοτε στο υπόγειο τμήμα. Για να μπορέσει να ενεργοποιηθεί η διαδικασία επιταχύνσεως του πολλαπλασιασμού τους απαιτείται κατ' αρχάς η θερμοκρασία περιβάλλοντος να αρχίσει να γίνεται σχετικώς μεγάλη, έτσι ώστε να ζεσταθεί το ανώτερο στρώμα του εδάφους. Δηλαδή, αυξάνεται η απειλή όταν η θερμοκρασία αρχίζει να υπερβαίνει περίπου τους δεκατρείς με δεκατέσσαρες βαθμούς Κελσίου. Από αυτό το ελάχιστο όριο μέχρι περίπου τους τριάντα τρεις βαθμούς της κλίμακος Κελσίου και ειδικώς πέριξ και άνω των εικοσιτεσσάρων βαθμών της κλίμακος Κελσίου μεγιστοποιείται η απειλή. Όμως, ακόμα και εκτός των προγραφέντων θερμοκρασιακών διακυμάνσεων οι μύκητες επιβιώνουν με τη δυναμικότητά τους να περιορίζεται αρκετά έως πάρα πολύ, αλλά θεωρητικώς δεν αναστέλλεται παρά με ακραίες θερμοκρασίες, γεγονός που τους καθιστά πάντα εν δυνάμει επικίνδυνους διότι αρκούν ελάχιστοι για να προξενήσουν προβλήματα.
Από την άλλη μεριά το έτερον ήμισυ των συνθηκών οι οποίες συμβάλλουν στην επιτάχυνση του πολλαπλασιασμού των φυτοπαθογόνων μυκήτων είναι η υγρασία. Ιδιαιτέρως η αυξημένη υγρασία του ανωτέρου επιπέδου του εδάφους το οποίο συνήθως μπορεί να υποφέρει από κακό αερισμό και αποστραγγιστική ανικανότητα, ενεργοποιεί τους μηχανισμούς υπερβολικής παραγωγής βλαστικών οργάνων του φυτοφθορικού μύκητα. Αυτή η υπερδιεγερμένη αναπαραγωγική δυναμικότητα επιφέρει αύξηση πληθυσμών και αποικιών, που αναζητούν την παραμικρή αφορμή για να επεκταθούν στον υποψήφιο ξενιστή, δηλαδή το εσπεριδοειδές δένδρο. Παραλλήλως, η πληθυσμοί τους μετακινούνται πανεύκολα με σταγονίδια νερού τα οποία προέρχονται ακόμα και από βροχοπτώσεις ή αρδεύσεις, ενώ μπορούν να παρασυρθούν ακόμα και από τον αέρα. Δυστυχώς, η αφορμή για να επιτεθούν σε ένα δένδρο δίδεται πάρα πολύ εύκολα με την παρουσία πληγών σε οποιοδήποτε τμήμα του φυτού. Οι πληγές, ακόμα και οι μικροσκοπικές, λειτουργούν σαν πύλες εισόδου προς τους φυτικούς ιστούς. Είναι δυνατό να δημιουργηθούν από ποικίλες αιτίες, όπως είναι για παράδειγμα τα δήγματα των εντόμων, το χαλάζι, ο παγετός, τα σπασίματα από τον αέρα, τα κλαδέματα και τα σκασίματα λόγω ξηρασίας ή αρδεύσεως ή αζωτούχων υπερλιπάνσεων.
Εμπειρικώς θα υποστηρίζαμε το ότι η προσβολή ξεκινάει συνήθως από τα κατώτερα τμήματα του κεντρικού κορμού και συνηθέστερα λίγο άνωθεν του λαιμού του δένδρου ή του σημείου εμβολιασμού, ενώ προϊόντος του χρόνου μεταναστεύει στο υπόλοιπο φυτό. Όπως είναι ευνόητο, η παρουσία των μυκήτων στο έδαφος καθιστά ευκόλως και ταχύτερα προσπελάσιμη την διαδρομή από κάτω προς τα άνω. Για αυτό, δεν είναι καλό στα εσπεριδοειδή να αφήνουμε κλαδιά να πλησιάζουν το έδαφος, ούτε να πληγώνονται οι επιφανειακές ρίζες και ο κορμός. Βεβαίως, δεν αποκλείουμε τις περιπτώσεις ενάρξεως του προβλήματος από ανώτερα τμήματα του φυτού. Δυστυχώς, όσο πιο χαμηλά στο δένδρο εντοπίζεται η απαρχή του προβλήματος, τόσο πιο επικίνδυνη είναι διότι διασπείρεται το παθογόνο παράσιτο πιο εύκολα σε μεγαλύτερο τμήμα του δένδρου, ενώ μπορεί να ζημιώσει πιο αποτελεσματικά τις ρίζες και τον κεντρικό κορμό.
Τα αρχικά στάδια της προσβολής πολλές φορές είναι δυσκόλως εντοπίσιμα στο σύνολο του δένδρου εάν αυτό δεν έχει
δεχθεί μαζική επίθεση. Ευτυχώς, η εκροή κόμμεως αποτελεί το πρωταρχικό άμεσα ορατό σύμπτωμα της παθογόνου κομμιώσεως. Όσο εξελίσσεται η ασθένεια αρχίζουν να καθίστανται αντιληπτά και άλλα συμπτώματα. Το προσβεβλημένο στέλεχος και ιδίως ο κορμός εμφανίζει σχισμές με τον φλοιό να αποκολλάται σε λωρίδες ακανόνιστου μεγέθους δημιουργώντας χαίνουσες επιφανειακές πληγές με αποξηραμένα και τραχιά περιφερειακά τοιχώματα. Αυτές οι περιοχές μπορεί από πολύ κοντά να αναδίδουν μία οσμή η οποία θυμίζει μουχλιασμένο ξύλο. Ο φλοιός και το αμέσως εσωτερικό τμήμα του καμβίου του δένδρου σταδιακώς παρακμάζουν με κατάληξη να απονεκρώνονται. Η εξωτερική επιφάνεια του φλοιού μπορεί να αποκτάει μία σκουρόχρωμη εμφάνιση με μελανοϊώδη απόχρωση και διαμήκεις ανοικτόχρωμες γραμμώσεις, ενώ στο εσωτερικό του μέχρι της απαρχής του συμπαγούς ξύλου εμφανίζεται μία φαιοκαστανή απόχρωση. Τα φύλλα της κόμης του πάσχοντος εσπεριδοειδούς αποκτούν χλώρωση ή ίσως ακόμα και σκούρες κηλίδες προϊόντος του χρόνου, ενώ η ανάπτυξη του φυτού περιορίζεται ή ανακόπτεται. Εάν
εντοπίσουμε την ασθένεια στο επιφανειακό ριζικό σύστημα, τότε δεν αποκλείεται το γεγονός να διαπιστώσουμε ότι οι ρίζες με τη συνέργια άλλων μυκήτων να σαπίζουν. Το δένδρο στο σύνολό του ή στην περιοχή όπου δρουν οι μύκητες δείχνει καχεκτικό, παρατηρείται αδικαιολόγητη φυλλόπτωση, ενώ τα εναπομείναντα φύλλα και τα στελέχη σταδιακώς ξηραίνονται. Βεβαίως, όσο εξελίσσεται η ασθένεια κομμίωση, τόσο η παραγωγή και η ποιότητα των καρπών υποβαθμίζεται, ενώ κάποιοι καρποί μπορεί να εμφανίζουν στην επιφάνειά τους καστανόχρωμες περιοχές σαν να σαπίζουν. Τελικώς, η κομμίωση είναι εις θέσιν να οδηγήσει το φυτό σε ολοκληρωτική καταστροφή. Δυστυχώς, είναι μία φυτοπαθολογική κατάσταση η οποία μπορεί να ταλαιπωρήσει το δένδρο είτε ελάχιστο χρονικό διάστημα, είτε επί αρκετά έτη μέχρι να το εξοντώσει. Η καταστροφή του φλοιού έχει σαν επίπτωση να δημιουργούνται προβλήματα στην ομαλή και φυσιολογική κυκλοφορία θρεπτικών χυμών ανάμεσα στο υπέργειο και υπόγειο τμήμα του εσπεριδοειδούς.
Προκειμένου να εξασφαλίσουμε κατάλληλες συνθήκες για την πρόληψη της επικίνδυνης ασθένειας στα εσπεριδοειδή
δέντρα μέσα σε έναν ιδιωτικό και ιδιόχρηστο χώρο πρασίνου, πρέπει να λαμβάνονται κάποια μέτρα ήδη από τη στιγμή που το εσπεριδοειδές βρίσκεται στο φυτώριο της παραγωγής του. Τα σημαντικότερα έχουν να κάμνουν με την εγκατάσταση της φυτείας σε καλό απολυμασμένο εδαφικό υπόστρωμα με καλή αποστραγγιστική ικανότητα, τη διαμόρφωση του σταυρού σε ύψος άνω του ενός μέτρου, την εγκατάσταση του εμβολίου σε ύψος τουλάχιστον εξήντα εκατοστών και την επιλογή πολύ ανθεκτικού υποκειμένου για την υποδοχή του εμβολίου. Συχνά, στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε τη νεραντζιά σαν υποκείμενο το οποίο φιλοξενεί το εμβόλιο του εσπεριδοειδούς δέντρου, επειδή εμφανίζει αντοχή στην κομμίωση σε τέτοιο σημείο ώστε κάποιοι να την θεωρούν ιδανική επιλογή για τέτοια αποστολή. Όσον αφορά στην εγκατάσταση του εσπεριδοειδούς στον κήπο πρέπει να φροντίζουμε για να αποφεύγεται κατά το δυνατό η επαφή του κορμού με το νερό ποτίσματος δημιουργώντας προστατευτικές λεκάνες αρδεύσεως πέριξ του κορμού του οι οποίες να φθάνουν σε διάμετρο τουλάχιστον το ένα μέτρο, καθώς και να χειροβοτανίζουμε και όχι να σκάβουμε πέριξ του κορμού για να απομακρύνουμε τα ζιζάνια. Το έδαφος δεν χρειάζεται να είναι συνεκτικό και βαρύ, αλλά ενδείκνυται να είναι καλά επεξεργασμένο με εφαρμογή αποστραγγιστικού και εδαφοβελτιωτικού υλικού. Η άρδευση χρειάζεται να γίνεται υποχρεωτικώς με κατάλληλους σταλάκτες εκροής ύδατος με μορφή σταγόνων χαμηλής πιέσεως εκροής και όχι σκιαδίου, δηλαδή ομπρελίτσας. Πρέπει οπωσδήποτε να αποφεύγουμε την διαβροχή του δένδρου με οποιονδήποτε μέσο και να μην το εγκαθιστούμε σε περιοχές με υψηλή υγρασία εδάφους, όπως συμβαίνει με το γκαζόν. Η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ συνιστά προς τις φίλες και τους φίλους της, ειδικώς εάν το δέντρο εκτίθεται πολύ στον ήλιο να βάφουν τον κορμό του εσπεριδοειδούς μέχρι του ύψους του σταυρού των βασικών βραχιόνων με άσβεστο ή χαλκούχο πάστα ή καλύτερα με την ειδική πάστα επουλώσεως και επαλείψεως πληγών που χρησιμοποιούμε μετά το κλάδεμα, αφού προηγουμένως ψεκάσουμε με χαλκούχο μυκητοκτόνο. Εξυπακούεται το γεγονός ότι το κλάδεμα του δέντρου πρέπει να γίνεται ορθολογικώς και με προοπτική πολλών ετών στη διαμόρφωση της κόμης με σκοπό να εξασφαλίζουμε καλύτερο αερισμό και φωτισμό προς το εσωτερικό της κόμης. Βεβαίως, εάν η περιοχή όπου βρίσκεται ο κήπος πληγεί από χαλάζι ή εκτεθεί σε υπερβολικές βροχοπτώσεις ενδείκνυται ο ψεκασμός με χαλκούχο μυκητοκτόνο. Τέλος, ενδείκνυται να απομακρύνουμε τους πεσμένους καρπούς, τα φύλλα και τα νεκρά φυτικά τμήματα γύρω από το δένδρο.
Εάν, δυστυχώς, παρατηρήσουμε προσβολή από φυτοπαθογόνο κομμίωση, τότε πρέπει υποχρεωτικώς να προβούμε σε κάποιες ενέργειες για να προστατεύσουμε το πάσχον δέντρο, αλλά και να περιορίσουμε τις πιθανότητες μεταναστεύσεως του προβλήματος σε άλλα παρακείμενα εσπεριδοειδή δέντρα. Επιβάλλεται η εφαρμογή και επαναλαμβανόμενη χρήση με ψεκασμό ή ριζοπότισμα κατάλληλων εγκεκριμένων μυκητοκτόνων τόσο διασυστηματικών, όσο και επαφής. Βεβαίως, το δένδρο θα πρέπει να τεθεί υπό στενή παρακολούθηση μέχρι να βεβαιωθούμε για το ότι κατορθώσαμε να νικήσουμε την ασθένεια, αλλά κάτι τέτοιο θα είναι μακροχρόνια διαδικασία. Εφ' όσον είναι εκτεταμένη η προσβολή, επιβάλλεται η απομάκρυνση και καύση του δένδρου. Σε αντίθετη περίπτωση ελέγχουμε το μέγεθος και τις θέσεις της προσβολής. Εάν κάποιοι βραχίονες είναι βεβαρυμμένοι από την ασθένεια τότε τους αφαιρούμε. Αντιθέτως, εάν η προσβολή είναι τοπικού χαρακτήρος τότε υποχρεωτικώς καταφεύγουμε στη δενδροχειρουργική, χωρίς αυτό να σημαίνει το ότι δεν είναι κάτι επικίνδυνο για τη μελλοντική υγεία του φυτού. Με ειδικά αιχμηρά αποστειρωμένα εργαλεία αφαιρούμε προσεκτικώς τον καταστραμμένο φλοιό για να εντοπίσουμε την έκταση της πάσχουσας επιφανείας. Παρατηρούμε το μεταχρωματισμό του φλοιού και της εξωτερικής στοιβάδος του ξύλου και αφαιρούμε προσεκτικώς όλο το τμήμα με τον ανώμαλο χρωματισμό μέχρι το υγιές ξύλο. Εν συνεχεία επικαλύπτουμε τις πληγές με ειδική πάστα. Οι πληγές που δημιουργούνται ενδεχομένως να αναπτύξουν φυσιολογικώς επουλωτικό κάλλο, αλλά δεν πρέπει να θεωρήσουμε ότι νικήσαμε την κομμίωση διότι μπορεί να αδρανεί και να μην έχει εξοντωθεί.
Κλείνοντας, θα θέλαμε να επισημάνουμε την ανάγκη για τον έγκαιρο εντοπισμό της ασθένειας για να είναι αποτελεσματική η κατάλληλη επέμβαση για την αντιμετώπισή της. Η αδράνεια ή η αδιαφορία οι οποίες κατά κόρον επιδεικνύονται από πολλούς ανθρώπους είναι επιζήμια για την υγεία των φυτών. Επιπροσθέτως, κάτι τέτοιο συμβάλλει στη γιγάντωση του προβλήματος το οποίο μεταλαμπαδεύεται σε άλλους κήπους εξαναγκάζοντας όλους όσους απασχολούνται σοβαρά στη συντήρηση κήπων να προβαίνουν σε επιπρόσθετες ενέργειες φυτοπροστασίας που έχουν υψηλό κόστος τόσο όσον αφορά σε χρηματικό κεφάλαιο, όσο και σε ψυχοφθόρες χρονικές αναμονές, αφού η αγωνία για το μέλλον των δένδρων κορυφώνεται εξ αιτίας παραγόντων που δεν ελέγχουν οι ίδιοι.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων