Διά τροφοπενίες φυτών, την τροφοπενία σιδήρου ή iron deficiency εις τα φυτά κήπου και κηπευτικά, καθώς και τη σχέση που έχει ο σίδηρος με την ένδεια φυτών, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Όπως συμβαίνει με όλους τους πολυκύτταρους οργανισμούς οι οποίοι εκδηλώνουν ένα μεγάλο πλήθος λειτουργιών, έτσι
και τα φυτά χρειάζονται θρεπτικές ουσίες ώστε να αποτελέσουν τις αναγκαίες πρώτες ύλες που θα αξιοποιηθούν για την εξασφάλιση της ευημερίας τους. Όμως, οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ γνωρίζουν το ότι οι φυτικοί οργανισμοί δεν είναι πάντοτε δυνατό να τροφοδοτούνται ή να αξιοποιούν όλες τις αναγκαίες ποσότητες αυτών των ουσιών. Αυτό έχει σαν επίπτωση να εκδηλώνονται διατροφικές διαταραχές οι οποίες μοιραία οδηγούν στην ανάπτυξη φυτοπαθολογικών προβλημάτων με μικρότερη ή μεγαλύτερη σημασία όσον αφορά στη ζωή τους. Βεβαίως, οι δυνητικές διατροφικές διαταραχές είναι πάρα πολλές, αφού τα θρεπτικά στοιχεία τα οποία χρησιμοποιούνται είναι επίσης πολλά, αλλά κάποιες εξ αυτών παρουσιάζονται με μεγαλύτερη συχνότητα ή ένταση στα καλλωπιστικά φυτά και τα κηπευτικά που καλλιεργούνται μέσα σε έναν ιδιωτικό και ιδιόχρηστο χώρο πρασίνου. Η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, με βάση την πρακτική εμπειρία της από τις κηποτεχνικές και κηπουρικές εργασίες τις οποίες διενεργεί, θα υποστήριζε το γεγονός ότι μία από τις πιο συνηθισμένες διατροφικές διαταραχές φυτών είναι αυτή η οποία αφορά στην πρόσληψη ή αξιοποίηση του σιδήρου, δηλαδή η ένδεια ή τροφοπενία σιδήρου.
Η τροφοπενία σιδήρου ή iron deficiency εντοπίζεται πάρα πολύ συχνά σε διάφορα φυτά τα οποία διακοσμούν τον κήπο ή
βρίσκονται εγκατεστημένα μέσα σε γλάστρες. Όπως προαναφέρθηκε, η εκδήλωση αυτής της τροφοπενίας λαμβάνει χώρα όταν για κάποιο λόγο δεν είναι εφικτή η ομαλή πρόσληψη ή αξιοποίηση του απολύτως αναγκαίου σιδήρου από τις διάφορες χημικές ενώσεις του οι οποίες πρέπει να βρίσκονται κατά κανόνα στο εδαφικό υπόστρωμα από όπου τον προμηθεύονται οι φυτικοί οργανισμοί διά μέσω του ριζικού συστήματος, συνήθως με τα λεπτότερα ή περιφερειακά ριζικά ινίδιά τους. Ο σίδηρος έχει τεράστια σημασία για την εκδήλωση των αρμονικών φυτικών λειτουργιών διότι διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο στη σύνθεση της δομής ύλης της χλωροφύλλης. Επιπροσθέτως, σαν χημικό στοιχείο είναι παρόν στη διάπλαση πολλών ενζύμων και πρωτεϊνών, ενώ χωρίς αυτό τόσο η φωτοσυνθετική διαδικασία, όσο και η αναπνοή εν γένει αντιμετωπίζουν σοβαρότατα προβλήματα κατά τη διεξαγωγή τους.
Καθώς έχει επισημάνει η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ επίσης και σε άλλα άρθρα κήπου από τη δημοσιοποιημένη βάση δεδομένων της, ο
σίδηρος είναι ένα δυσκίνητο στοιχείο το οποίο μέσα στους φυτικούς ιστούς κινείται αργά. Για αυτό η διατροφική ανωμαλία η οποία σχετίζεται με αυτόν εκδηλώνει τα πρώτα χαρακτηριστικά συμπτώματά της στα ακραία και νεαρότερης ηλικίας φύλλα. Το πάσχον φύλλο αρχικώς μεταχρωματίζεται σε ωχροκίτρινο ή αποκτά ευδιάκριτη ωχροκίτρινη διάστικτη όψη διατηρώντας, όμως, πράσινες τις νευρώσεις του, οπότε επισημαίνουμε το ότι έχει υποστεί χλώρωση. Όσο το πρόβλημα επιδεινώνεται η τροφοπενία επεκτείνεται σταδιακώς προς την υπόλοιπη φυλλική επιφάνεια του φυτού. Επειδή η έλλειψη σιδήρου έχει επιπτώσεις στο σχηματισμό της χλωροφύλλης, σε βαρείες φυτοπαθολογικές καταστάσεις τροφοπενίας τα φύλλα γίνονται σχεδόν καθολικά ωχρόλευκα. Εάν συνεχιστεί περαιτέρω η επιδείνωση μπορεί να ξεραθούν λίγο έως πολύ κυρίως περιφερειακώς και τελικώς να ξεραθούν. Όσο πιο έντονο είναι το πρόβλημα τόσο το φυτό αντιμετωπίζει μεγαλύτερες δυσχέρειες στην ομαλή ανάπτυξή του, ενώ παραλλήλως αποκτά προϊούσα αδυναμία στη διατήρηση των ανθέων του. Χαρακτηριστική, επίσης, είναι η εμφάνιση την οποία αποκτάει το γκαζόν όταν υποφέρει από τροφοπενία σιδήρου, αφού αρχικώς μεταχρωματίζονται περιοχές του αποκτώντας μία ωχροκίτρινη απόχρωση.
Οι αιτίες οι οποίες δύνανται να προξενήσουν τροφοπενία σιδήρου είναι πολλές. Δυστυχώς, είναι ένα στοιχείο το οποίο
βρίσκεται σε διαρκή ανταγωνισμό με πολλά άλλα χημικά στοιχεία, αλλά τα φυτά αντιμετωπίζουν ιδιαιτέρως μεγάλα προβλήματα όταν υπάρχει ακαταλλήλως πολύ ασβέστιο στο έδαφος. Μάλιστα αυτό το φαινόμενο επιδεινώνεται περαιτέρω όταν το pH εδάφους γίνεται υψηλό. Επιπροσθέτως, ανάλογο σκληρό ανταγωνισμό έχει να αντιμετωπίσει ο σίδηρος όταν η παρουσία του στο έδαφος συνδυάζεται με την ύπαρξη μεγάλων ποσοτήτων ανταγωνιστικού φωσφόρου. Ομοίως, τα ελαφρά ή αμμώδη εδάφη είναι υπεύθυνα για την εκδήλωση της εν λόγω τροφοπενίας, όπως και τα πλούσια αζωτούχα εδάφη με λίγη περιεκτικότητα σε κάλιο ή τα πολύ συμπιεσμένα και υπερβολικώς καλλιεργημένα χώματα. Από την άλλη μεριά, η υψηλή συγκέντρωση στο έδαφος στοιχείων, όπως είναι για παράδειγμα ο ψευδάργυρος, το μαγγάνιο και ο χαλκός ή η μεγάλη συγκέντρωση ασβεστίου σε συνδυασμό με αντίστοιχη μικρή παρουσία μαγνησίου, συμβάλλουν στην ένδεια σιδήρου. Αλλά οι πιο συνηθισμένες αιτίες οι οποίες οδηγούν στην εκδήλωση της τροφοπενίας σιδήρου στα κηπευτικά και καλλωπιστικά φυτά στους ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους είναι αδιαμφισβητήτως η υπερβολικώς ασφυκτική υγρασία του χώρου της ριζόσφαιρας εξ αιτίας της χορηγήσεως ακαταλλήλων όγκων νερού κατά το πότισμα ή εξ αιτίας της κακής αποστραγγίσεως του εδάφους, καθώς και η ανώμαλη έκθεση του φυτού στον απότομο και έντονο φωτισμό.
Το συνηθέστερο πρόβλημα, που συνδέεται κυρίως με την άρδευση, εάν δεν σχετίζεται αποκλειστικώς με την κακή
ποιότητα ή δομή του εδάφους οι οποίες εμποδίζουν τις απορροές των υδάτων, οφείλεται κατά κανόνα στην ανικανότητα του αρδευτικού δικτύου να τροφοδοτεί με τη λελογισμένη ποσότητα ύδατος τα φυτά, αλλά να εκρέει υπερβολικές ποσότητες νερού. Ομοίως, όταν το πότισμα γίνεται με το χέρι και η προσφορά του νερού είναι μεγάλη, τότε η ένδεια σιδήρου καραδοκεί. Για παράδειγμα, το υπερβολικό πότισμα με το λάστιχο, οι αρρύθμιστοι και δυσλειτουργικοί σταλάκτες, οι διαρροές του αρδευτικού δικτύου και η φύτευση εντός των χλοοταπήτων ή πλησίον του χώρου των εκτοξευτήρων, είναι συνήθως οι βασικοί κατηγορούμενοι για την τροφοπενία σιδήρου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι άλλοι επιπρόσθετοι παράγοντες είναι άμοιροι ευθυνών, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στην περίπτωση με την ανεξέλεγκτη λίπανση, αλλά εκτιμούμε το ότι αυτοί παράγοντες είναι πιο σπάνιες περιπτώσεις.
Οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ γνωρίζουν πολύ καλά το ότι επιμένουμε διαρκώς στην άποψη εκείνη η οποία
υποστηρίζει το ότι πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε διαδικασία για δημιουργία ή διαμόρφωση κήπου χρειάζεται να υπάρξει μέριμνα με σκοπό να είμαστε άπαντες καταλλήλως ενημερωμένοι περί των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων δομής και γονιμότητος τους εδάφους, αλλά και της ποιότητος του νερού για την άρδευση. Αυτή η γνώση παρέχει τη δυνατότητα να επιλέγονται τα κατάλληλα καλλωπιστικά φυτά με τη μεγαλύτερη ικανότητα να ανταπεξέρχονται στις καταπονήσεις οι οποίες θα ανακύπτουν κατά την καλλιέργειά τους στον κήπο, αλλά και θα είμαστε σε θέση να επιχειρούμε έγκαιρες επεμβάσεις με κηπουρικές εργασίες αποσκοπώντας στο να διορθωθούν κατά το δυνατό διάφορα προβλήματα, όπως είναι για παράδειγμα η ακατάλληλη οξύτητα ή η υπερβολική συνεκτικότητα του εδάφους. Σε γενικές γραμμές, όμως, η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα πρότεινε να αποφεύγονται τα υπερβολικά ποτίσματα τα οποία προξενούν λιμνάζοντα ύδατα και οι αρδεύσεις να διαρθρώνονται ώστε να παρέχεται ομαλά όγκος νερού στα φυτά όπου παρατηρούνται συνεκτικά και βαριά εδάφη με κακή αποστράγγιση στους ελληνικούς ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους. Επιπροσθέτως, όταν ποτίζονται γλάστρες με το χέρι χρειάζεται να φροντίζουμε να μην χορηγείται μεγάλη ποσότητα νερού, αλλά να προσφέρουμε τόση ποσότητα, ώστε ίσα που να αρχίζει να εκρέει νερό στα πιατάκια τους από τις οπές στον πάτο τους.
Εάν τα λιπάσματα που χρησιμοποιούνται βάσει του προγράμματος λιπάνσεως δεν περιέχουν σίδηρο, καλό θα ήταν προληπτικώς και περιστασιακώς να διενεργείται ήπια τροφοδοσία των φυτών με σιδηρούχα σκευάσματα, δίδοντας ιδιαίτερη προσοχή στο γκαζόν το οποίο καταναλώνει συχνά και μεγάλο όγκο ύδατος κατά την άρδευση. Χρειάζεται, όμως, προσοχή κατά τους συνδυασμούς των χορηγουμένων λιπασμάτων, διότι ενδέχεται να εμφανισθεί το φαινόμενο της συνεργίας κυρίως με το κάλιο, οπότε όταν η λίπανση είναι ακατάλληλη τίποτα δεν αποκλείει την εμφάνιση ακριβώς αντίθετου φυτοπαθολογικού προβλήματος εξ αυτού με την τροφοπενία σιδήρου, δηλαδή να παρουσιασθεί τοξικότητα.
Όταν, δυστυχώς, παρατηρηθεί διά γυμνού οφθαλμού στα κηπευτικά ή καλλωπιστικά φυτά κήπου κάποιο σύμπτωμα το
οποίο οφείλεται στην τροφοπενία σιδήρου, πρέπει να δράσουμε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και έγκαιρα. Εάν κάποιος καθυστερήσει να αντιδράσει ή αδιαφορήσει, γεγονός το οποίον φαίνεται να λαμβάνει χώρα αρκετά συχνά, τότε η θεραπεία θα είναι πραγματικώς βασανιστική κατά τη συντήρηση κήπων, ενώ παραλλήλως θα απαιτηθεί αρκετός χρόνος και μεγάλο χρηματικό κόστος εξ αιτίας της αγοράς αναγκαίων υλικών και του συνόλου από τις κηπουρικές εργασίες για τη φυτοπροστασία. Η συγκεκριμένη τροφοπενία αντιμετωπίζεται και θεραπεύεται αποτελεσματικώς κατά κανόνα με έγκαιρη και επαναλαμβανόμενη χορήγηση πάντοτε μετά τη δύση του ηλίου κάποιου εγκεκριμένου σκευάσματος με χηλικό σίδηρο. Η εφαρμογή του χηλικού σιδήρου η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα πρότεινε στις φίλες και τους φίλους της να λαμβάνει χώρα από το έδαφος. Όμως, μπορεί να γίνει και διαφυλλικώς με προσοχή, αλλά τα αποτελέσματα ενδεχομένως να μην είναι απολύτως ικανοποιητικά ή αναμενόμενα, ενώ δεν αποκλείεται σε υπερβάσεις δοσολογιών να προκληθεί πολύ πιο εύκολα τοξικότητα. Καλό θα ήταν οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ να γνωρίζουν το ότι ο χηλικός σίδηρος μπορεί να βρεθεί με διάφορες μορφές οι οποίες συγκεκριμένα είναι: α΄) Μορφή EDDHA για τα εδάφη με pH από 3 έως 9 μονάδες, β΄) Μορφή HEDTA για τα εδάφη με pH από 3 έως 7,8 μονάδες, γ΄) Μορφή DTPA για τα εδάφη με pH από 3 έως 7 μονάδες, και δ΄) Μορφή EDTA για τα εδάφη με pH από 3 έως 6,5 μονάδες.
Τέλος, αξίζει να επισημάνουμε το ότι κάποια σκευάσματα λιπασμάτων σιδηρούχων ενώσεων, όπως είναι για παράδειγμα ο θειικός σίδηρος, όταν υγρανθούν ίσως γίνουν ακόμα και επικίνδυνα για κάποιον απρόσεκτο χρήστη, αφού μπορούν να προκαλέσουν εγκαύματα στο δέρμα, αλλά επίσης είναι ικανά να βάψουν τοίχους ή δάπεδα και πλακάκια. Για αυτό όταν χρησιμοποιούνται με ασφάλεια κατά τις υποδείξεις της κατασκευάστριας βιομηχανίας καλό θα ήταν να λαμβάνεται μέριμνα για να μην μεταφέρονται σε περιοχές εκτός των χώρων φυτεύσεως ή να απομακρύνονται ταχύτατα από αυτές.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων